TÜRKİYENİN ÇEVRESİNDEKİ KÜLTÜR VE MEDENİYETLER

MEZOPOTAMYA MEDENİYETİ:

       Mezopotamya: Güneydoğu Anadolu'dan başlayarak, Basra Körfezine kadar uzanan, Dicle ve Fırat

   nehirleri arasındaki bölgeye Mezopotamya denir.

       Mezopotamya Verimli topraklara sahip olması, iklim şartlarının uygun olması gibi nedenlerden

   dolayı sık sık istila ve göçlere sahne olmuş, insanlar arasındaki kültür etkileşimi fazla olduğundan

   medeniyet bu bölgede gelişmiştir.

  BAŞLICA MEZOPOTAMYA KAVİMLERİ:

    1- Sümerler   2- Akkadlar 3- Elamlılar 4- Babilliler 5-Asurlular

1)- SÜMERLER:

  *  Birbirinden bağımsız SİTE denilen şehir devletleri halinde yaşadılar. En önemli şehirleri; Ur,

     Uruk, Lagaş'tır. Bu şehir devletleri ENSİ veya PATESİ denilen Rahip-krallar tarafından

     yönetiliyordu.

  *  Çok tanrılı inanca sahip Sümerlerin tapınaklarına ZİGGURAT denirdi.

  *  Mezopotamya'da evler ve tapınaklar taş az olduğundan kerpiç ve tuğladan yapılmıştır.

     NOT: Hem bu özelliğinden hem de sık sık istilalara uğradığından bu yapılar günümüze kadar

            ulaşmamıştır

  *  Günümüz Uygarlığının temeli olan yazıyı (ÇİVİ YAZISI) ilk kez Sümerler bulmuştur.(MÖ. 3500)

  *  Tarihte İlk yazılı hukuk kuralları Sümerler tarafından oluşturulmuştur. Bu özellikleri ile

     Sümerlere dünyadaki ilk Hukuk devleti diyebiliriz.

      NOT:  Lagaş Kralı URUKAGİNE tarafından oluşturulan ilk yazılı kanunlar "fidye ve bedel"

                sistemine dayanıyordu.

   * Sümerlerin en önemli edebiyat eserleri; Gılgamış Destanı, Yaradılış Destanı ve Tufan Hikayesi'dir.

   * Sümerler Matematik ve Geometrinin temellerini atnışlardır. (Dört işlemi bulmuşlar, dairenin

      alanını hesaplamışlar, çarpma ve bölme cetvelleri hazırlamışlardır.)

   * Sümerler astronomide de gelişmişlerdir. (Burçları bulmuşlar, bir ayı 30, bir yılı 360 gün olarak

      hesaplamışlardır.

        NOT: Dünyada ilk kez AY YILI hesabına dayanan takvimi Sümerler bulmuşlardır.

   * Son araştırmalara göre örf, adet,geleneklerine ve dil yapılarına, kullandıkları aletlere bakılarak

      Sümerlerin Mezopotamya'ya Orta Asya'dan geldikleri Türk olabilecekleri tahmin edilmektedir.

   * Akkadlar tarafından yıkılmışlardır.

2)- AKKADLAR:

     * Arap Yarımadasından Mezopotamya'ya gelen Sami kökenli bir kavimdir.

     * İlk sürekli ve düzenli orduları kurmuşlardır. (Bu sayede kısa zamanda Mezopotamya'nın tamamına

        sahip olmuşlardır.)

     * Tarihte bilinen ilk büyük imparatorluğu kurdular.

     * Kurucuları SARGON, başkentleri AGADE'dir. (Tapınaklarına da AGADE denilirdi.)

     * En önemli mimari eserleri ZAFER ANITI'dır.

3)- ELAMLILAR:

     * Elam güneydoğu Mezopotamya'ya verilen addır. * Başkentleri SUS'dur.

     * Bilim ve teknikte ileri olmamalarına rağmen, güzel sanatlar ve süsleme alanında gelişmişlerdir.

4)- BABİLLİLER:

     * İlk "Mutlak Krallık" anlayışı Babil'de ortaya çıkmıştır.

     * Ünlü kralları HAMMURABİ, ilk ANAYASA olarak bilinen "Hammurabi Kanunlarını" oluşturdu. (Bu

        kanunlar Sami geleneklerinden ve Urukagine kanunlarından yararlanılarak hazırlanmıştır.)

     * "Babil Kulesi" ve "Babil'in Asma bahçeleri" en önemli eserleridir.

5)- ASURLULAR:

     * Yukarı Mezopotamya'da(Güneydoğu Anadolu) kurulmuşlar, Toroslar ve Kapadokya'ya kadar

         yayılmışlardır.

     * Anadolu'da ticaret kolonileri kurdular. (KÜLTEPE'de)

     * Çivi yazısını Anadolu'ya öğreterek, Anadolu'da tarih devirlerini başlattılar.

     * Tüm çivi yazılı eserleri başkentleri NİNOVA'da toplayarak, ilk KÜTÜPHANECİLİK ve ARŞİVCİLİK

        faaliyetini başlattılar.

                     MISIR MEDENİYETİ

  * Kuzey Afrika'da NİL NEHRİ ve etrafında kurulmuş olan bir medeniyettir.

  * Etrafının çöl ve denizlerle kaplı olması, diğer medeniyetlerle etkileşiminin daha az olmasına sebep

     olmuştur. Bu yüzden Mısır Medeniyeti KENDİNE ÖZGÜ bir medeniyettir.

  * Önceleri NOM adı verilen şehir devletleri varken, MÖ.IV. binden itibaren Kral MENES'ten itibaren

     merkezi krallık haline gelmiştir. Kral Menes'le FİRAVUNLAR DEVRİ başlar.

  * Mısır krallarına FİRAVUN denirdi. Firavunlar dini ve siyasi otoriteyi kendilerinde toplamışlardı.

     Kendilerini Tanrı olarak ilan etmişlerdi.

    NOT: Mısır'daki TANRI KRAL anlayışı, Mezopotamya'da ise RAHİP KRAL anlayışının egemen

            oluşu hem Mısır hem de Mezopotamya'da LAİK olmayan yönetim anlayışını yansıtmaktadır.

  * Dinleri çok tanrılıdır. tanrılarını insan veya hayvan şeklinde tasavvur etmişlerdir. Firavunlar için

     PİRAMİT'ler yapmışlar, ölülerini mumyalamışlardır. Bu durum öldükten sonra dirilme inancının

     olduğunu göstermektedir. Halk mezarlarına ise LABİRENT denilirdi.

  * MÖ. 525'te Persler, MÖ.333'te de Büyük İskender tarafından işgal edilmiştir.

      NOT: Büyük İskender'in istilası ile Yunan ve Mısır medeniyetleri birbirini etkilemişlerdir.

  * MÖ.1280'de Hititlerle KADEŞ ANTLAŞMASINI imzaladılar.

  * Kendilerine özgü HİYEROGLİF (Kutsal resim yazısı) yazısını kullanmışlardır.

  * Yazılarını PAPİRÜS adı verilen bitki yapraklarına yazmışlardır.

  * Eczacılık, kimya ve tıpta gelişmişlerdir.(Mumyacılık)

  * Matematikte Pi sayısını buldular. Astronomide gelişmişlerdi. Rasathaneler kurmuşlar ve Nil nehrinin

    taşma sürelerini hesaplamışlardı.

  NOT: Dünyada GÜNEŞ YILI esasına dayalı ilk takvimi  Mısırlılar yapmışlardır.  Romalılar Mısırdan

       aldıkları bu takvimi geliştirerek bugün  kullandığımız Milat takvimini oluşturdular.  

  * Mısır ekonomisi tarım, ticaret ve madenciliğe dayanıyordu.

                EGE VE YUNAN MEDENİYETLERİ

  Girit Adası, Yunanistan, Makedonya, Trakya, Batı Anadolu ve Ege Adalarında yaşayan toplulukların

 meydana getirdiği medeniyettir.

  A)- GİRİT MEDENİYETİ: Ege ve Yunan Medeniyetinin ilk ortaya çıktığı yer GİRİT ADASI'dır.  Bu medeniyet

      buradan diğer adalara, Mora ve Yunanistan'a yayılmıştır.  En önemli eserleri KNOSSOS SARAYI'dır.

  B)- MİKEN MEDENİYETİ (AKALAR): Anadolu'dan MÖ. II. binde Yunanistan'a gelen AKALAR tarafından

      kurulmuştur.

        * Şehir devletleri halinde yaşadılar. En önemli şehirleri MİKEN'dir. (Bu yüzden Miken Medeniyeti

          diye anılır.)

        * Akaların siyasi tarihinin en önemli olayı TRUVA SAVAŞLARI'dır. (Boğazların egemenliği için

          Mikenlilerle Truvalılar arasında yapılmıştır. Truva Savaşları tarihte ilk defa "Boğazlar

          Sorununu ortaya çıkarmıştır. Homeros'un İLYADA adlı eserinde bu savaşlar anlatılır.

        * Önemli Mimari eserleri Miken ve Tirins Şatoları'dır.

        * Miken Uygarlığı DORLAR tarafından yıkılmıştır.

 C)- YUNAN MEDENİYETİ: Akalara son veren DORLAR tarafından kurulan bir medeniyettir. Yunan

     Medeniyeti kendinden sonraki Hellen ve Roma Medeniyetleri üzerinde etkili olmuştur.

       * POLİS adı verilen şehir devletleri kurdular. Önemli şehir devletleri Atina, Sparta ve

         Korint'dir.

       * Yunan şehir devletleri güç olarak birbirlerine denk olduklarından, birbirlerine karşı üstünlük

         sağlayamamışlardır. Bu nedenle Yunanistan'da ilk çağda milli bütünlük sağlanamamıştır.

             NOT: Sadece ülkelerini ele geçirmeye çalışan  Persler'e karşı birlik sağlamışlar ve PELEPONNES

                      savaşlarında Persler'i yenilgiye uğratmışlardır.

       * Yunanistan'da Halk; Soylular, tüccarlar, köylüler ve köleler olmak üzere sınıflara ayrılmıştı.

         Bu sınıf farkları sınıflar arası çekişme ve mücadeleyi doğurmuştur.

                     FENİKE MEDENİYETİ

 Lübnan dağları ile Akdeniz sahili arasındaki bölgede yaşamışlar gemicilik ve ticarette gelişmiş bir

medeniyettir.

   * Doğu Akdeniz ve batı Afrika sahillerinde ticaret kolonileri kurdular. Doğu ve Batı medeniyetlerinin

     kaynaşmasında TAŞIYICI bir rol oynadılar.

   * Mezopotamya Çivi yazısından ve Mısır Hiyeroglifinden etkilenerek HARF YAZISI'nı (alfabe) buldular.

         NOT: Fenikeliler'in 22 harften oluşan yazıları, Yunanlılara, onlardan da Romalılara geçerek

                  bugünkü LATİN alfabesini oluşturmuştur.    

   * CAM'ı icat etmişler, Fildişi işlemeciliğinde ileri gitmişlerdir.

                     İBRANİ MEDENİYETİ

   MÖ. 1500'lerde Filistin ve Lübnan dolaylarında yaşayan İbraniler Sami ırkındandırlar.

   * Hz. MUSA zamanında birlik haline geldiler, devlet haline gelmeleri Hz. DAVUD zamanında oldu. En

     güçlü dönemler Hz. SÜLEYMAN zamanıdır.

   * Hz. Süleymandan sonra İbrani Devleti İsrail ve Yahudi devleti olmak üzere ikiye ayrılmıştır. İsrail

     devletine Asurlular, Yahudi(Yuda) devletine ise Babilliler son vermişlerdir.

   * Dinleri Tek tanrılıdır. (Yahudilik=Musevilik). İlk çağın tek tanrılı dine inanan ilk kavmidir.

      Kutsal kitapları TEVRAT 'dır.

  NOT: İbraniler Museviliği Milli  bir din olarak kabul ettiklerinden bu din diğer  kavimler arasında

          fazla yayılmamıştır.

  NOT: Dinlerinin etrafında milli bir birlik oluşturduk larından dünyanın dört bir yanına dağılmış olmalarına

            rağmen birbirleriyle dayanışma içinde olmuşlardır. 

   * II. Dünya Savaşı sonunda İngiltere ve Amerika'nın yardımıyla bugünkü Filistin'de İsrail devletini

       kurmuşlardır.

   * En önemli eserleri Kudüs'teki MESCİD-İ AKSA (Süleyman Mabedi)' dir.