1923-1937 ARASI GELİŞMELER

    Osmanlı Devleti’nin son durumunu 1931 yılında İktisat Vekili Mustafa Şeref Bey şöyle değerlendirmiştir: “Bu memlekette bir zamanlar demiryolları, bankalar, ticaret, sanayi, milli şirketlerin hisse senetleri hatta en iyi tarlalar ve şehirlerdeki en iyi emlak, Türklerin değil yabancıların idi. Bu ülke tarihinde milli iktisat kavranamamıştı.Milli ekonomiden bahsetmek bir zamanlar bir suç, bir zamanlar da bir bilmeceden bahsetmek gibi bir şeydi.’’

        İşte bu sebeple Atatürk, 1923’te “İzmir I.İktisat Kongresi”nin açılış konuşmasında  “ekonomik bağımsızlık olmadan siyasal bağımsızlığın olamayacağı”nı söylemiştir.

1923-1930 yılları arasında;

* liberal ekonomi politikası uygulan.mış fakat üretim düşmüş, ihracat ve ithalat büyük ölçüde azalmıştır. Bunun üzerine devlet ekonomiye girip her şeyi yapmaya başladı.

1933-1937 yılları arasında;

*Sanayinin çeşitli alanlarında 11 KİT açıldı.
*Hatta 1925 yılında Kayseri’de bir uçak fabrikası da kuruldu. *T.C., bu dönemde % 9 kalkınma hızını yakalamış, denk bütçe yapılarak dış ticaret açığı ortadan kaldırılmıştır.

       Sakarya Meydan Savaşı’nın kazanılmasından sonra Atatürk’e, “Bizim sistemimiz Amerikan demokrasisi mi, yoksa Sovyet Sosyalizmine mi benzeyecek?” diye sorarlar. Atatürk buna şu cevabı verir: “Biz ikisine de benzemeyiz, biz Türkiye’nin gerçeklerine benzeriz.”

 *Cumhuriyet döneminin ilk seçimleri 1923 yılında yapılmış ve II. T.B.M.M. 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet ilanı ile birlikte çalışmalarına başlamıştır.
*1924 yılında Anayasa hazırlanmıştır.
*İkinci seçim 1927’de
*Üçüncü seçim 1931 yıllarında yapılmıştır.
*Kadınlar, 1930’da belediye seçimlerine, 1933’te muhtar ve köy heyetine, 1934 anayasa değişikliği ile milletvekili seçme ve seçilme hakkına  kavuştular.
*1935’te yapılan milletvekili seçimlerinde meclise 18 kadın üye girdi.
*1930 yılında Türk Parası’nın Değerini Koruma Kanunu çıkarıldı.
*Öte yandan Atatürk, Merkez Bankası kurulması konusunda görüşlerini almak üzere Alman Merkez Bankacısı Dr. Schacht’ı ve yardımcısı Karl Müller’i ülkeye çağırır. Onların bankanın kurulmasını erken olduğunu söylemelerine rağmen Atatürk, 30 Haziran 1930’da Merkez Bankası’nı kurar.

*Atatürk döneminde kurulan Terakki Perver Cumhuriyet Fırkası(1924) ile Serbest Cumhuriyet Fırkası(1930)yöneticileri, liberal ekonomi taraftarı oldukları gibi Atatürk’ün yaptıklarından rahatsız olmuşlardı Sonuçta  bu  partiler kısa sürede kapandı ve çok partili hayat bu dönemde başarılı olamadı.

 * Dr.Cemil Koçak(2006), Atatürk’ün siyasi felsefesinin demokrasiye izin vermediğini öne sürerken Fransız siyaset bilimcisi Maurice Duverger(1986), şunları yazar: “….Her totaliter partide, tek parti haline gelme eğilimi vardır. Buna karşılık CHP, felsefesi ve yapısı bakımından gerçek anlamda totaliter değildir. Bu partinin başta gelen özelliği, demokratik ideolojiye sahip olmasıdır.”

 
*1923-1938 yılları arasında Türkiye’deki sosyal ve ekonomik gelişmeleri şöyle özetleyebiliriz: 

*1924 yılında ilk bütçe hazırlandı.
*Dış borç alınmadığı gibi Osmanlı’dan kalan Duyun-u Umumiye borçları ödendi ve kapitülasyonlara son verildi. *Köylüye toprak, makine, tohumluk dağıtıldı.
*Yüksek Ziraat enstitüsü açıldı,
*Ziraat Bankası ile köylüye kredi verilmeye başlandı. Yeni demiryolları yapılırken yabancıların elindeki demiryolları bedelleri ödenerek kamulaştırıldı.  
*Petrol, tuz, tütün, şeker, kibrit tekelleri devlet tekeli haline getirildi.
*Üretim ve tüketim kooperatifleri kuruldu.
*Dış ticaret devletleştirildi.
*Azınlıklardan oluşan tüccarlara ağır vergiler getirildi. *Vatandaşları okur-yazar kılmak için millet mektepleri açıldı.
*Medeni kanun kabul edildi. Yeni Ticaret Yasası kabul edildi ve çağdaş ticari kurumlar kuruldu.
*Ulusal bankacılık geliştirilerek 40’tan fazla milli banka kuruldu. 
*Türk tarih ve dil kurumları oluşturuldu.
*Kabotaj hakkı millileştirildi.
*Aşiretlerin bir kısmının toprakları kamulaştırılarak topraksız köylüye toprak dağıtıldı.
*Enerji santralleri, barajlar, şeker, çimento ve tekstil fabrikaları kuruldu.
*Yeni üniversiteler açıldı.
*Madenler devletleştirildi.
*Ormanlar, göller kamulaştırılarak korumaya alındı.
*Ayrılıkçı isyanlar bastırıldı.
*Karşılıksız para basılmadan denk bütçeler yapıldı.
*Toprak envarteri çıkarılıp kadastro  örgütü kuruldu.
*Radyo, telefon ve telgraf işletmeleri kuruldu.
Devlet posta örgütü yeniden kuruldu.
*Sığır vebası ve şarbon hastalıklarına karşı aşılar bulunarak uygulandı.
*Hayvancılık geliştirildi ve Tavukçuluk Enstitüsü kuruldu.
*Türkiye sivil havacılık alanında inanılmaz başarılar elde etti ve 8 kişilik yolcu uçaklarını Danimarka’ya satmayı başardı.
*1926 yılında Hava Kuvvetleri Komutanlığına bağlı uçakların bakım ve onarımlarını yapmak üzere Eskişehir’de bir Uçak Bakım Atölyesi açıldı.

Atatürk’ün ölümünden sonra 11 Kasım 1938’de Cumhurbaşkanı seçilen İnönü, Atatürk’ün resimlerini paralardan, devlet dairelerinden kaldırarak onun yerine milli şef sıfatıyla kendi resimlerini koydurmuştur. 

1938 -1950 ARASI GELİŞMELER
   *1939 seçimlerinde ilk defa bağımsızlara da aday olma hakkı tanınmıştır. Seçilen 423 milletvekilinin 13’nü kadınlar oluşturmuştur

  *1941 yılında Etimesgut’ta bir uçak fabrikası daha kuruldu. Ayrıca Türk Hava Kurumu, 1946 yılında Gazi Çiftliğinde bir uçak motor fabrikası kurdu.   

   * 1942 yılında çıkarılan 4320 sayılı  Seçim Yasası, her ilin bir seçim bölgesi olmasını getirmişti. 1943 yılında yapılan genel seçimlerde C.H.P., tek parti olarak seçimlere girmiştir. Bu seçim tek partili dönemin son seçimleridir.

 *1942’de gazete ve dergilerdeki her türlü dini yayın yasaklanırken.1949’da Ankara’da bir İlahiyat Fakültesi ile İmam-Hatip Okulları  açılmıştır.

*Türkiye, 24 Ekim 1945’te  kurulan B.M.’e üye olmuş ve yine aynı yıl ABD’nin isteği üzerine çok partili hayata geçerek sayısını bilmediğimiz çok sayıda ikili anlaşmayı A.B.D. ile yapmıştır.

*Türkiye hiçbir inceleme yapmadan 22 Nisan 1947’de ABD’nin Truman Doktrini, 4 Temmuz 1948’de Marshal Planı’na katıldı.

 *1946 yılında Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan ve Ord. Prof. Dr. Fuat Köprülü tarafından D.P. kuruldu. 

*1946 seçimleri açık oy, gizli tasnif ilkesine göre yapıldı. Seçimlere D.P., Çiftçi ve Köylü Partisi, Türkiye Sosyal Demokrat Partisi ve Türkiye Sosyalist Partisi girdi. C.H.P. 395, D.P.66, Bağımsızlar 4 sandalye kazandı.

  *Mareşal Fevzi Çakmak, 12 Ocak 1944 tarihinde yaş haddinden emekli olurken 1946 seçimlerinde D.P.’den bağımsız milletvekili seçildi.
*Mayıs 1948’de Mareşal Fevzi Çakmak, Hikmet Bayur ve Osman Bölükbaşı’nın içinde yer aldığı bir grup tarafından Millet Partisi kurularak hem C.H.P’ye hem de D.P.ye karşı muhalefet yapmaya başladı.

*Gerçek demokrasiye uygun olan gizli oy, açık tasnif sistemini getiren Seçim Kanunu 9 Temmuz 1948 yılında Mecliste kabul edildi. Ancak yargı güvencesi getirilmediği için 17 Kasım 1948’de yapılan milletvekili ara seçimlerine  D.P. katılmadı.

* Demokrat Parti, 1950 yılında yapılacak seçimlerde çoğunluk sisteminden vazgeçilip nisbi temsil usul ve yönteminin getirilmesini istedi. Fakat çoğunluk sistemi  ile yapılan seçimler, D.P.’yi büyük çoğunlukla iktidara getirdi