OSMANLI DEVLETİNİN KURULUŞU

 

*S-Osmanlı devletini hangi Türk topluluğu kurmuştur? 
*C-Oğuz Türklerinin bozok koluna bağlı kayı boyu kurmuştur(Karakeçili aşiretine mensupturlar).

 *S-Kayılar Anadolu’ya ne zaman ve nasıl gelip, nerelere yerleşmişlerdir?
*C-İki grup farklı zamanda gelmiştir.İlk grup Malazgirt savaşı sırasında gelmiştir.Savaşta bulunmuşlardır.Savaş sonrası Güneydoğu Anadoluya yerleşmişlerdir.2.grup 13.yüzyılda Moğolların batıya doğru yaptıkları seferler sırasında gelmiştir.O sırada Anadoluda 1.Alaaddin Keykubat hükümdardı.Harzemşah larla savaş halindeydi.1Savaşta .Alaaddinin yanında yer aldılar.1.Alaaddin Keykubat savaş sonrası onları ödüllendirdi.Ankaranın batısındaki Karacadağ yöresine yerleştirdi.Daha sonra buradan söğüt ve Domaniç yörelerine yerleştirildiler.(3.Gıyaseddin Keyhüsrev tarafından).Kastamonu'daki Çobanoğulları Beyliğine bağlandılar.
     Ertuğrulgazi 1281 yılında ölünce yerine oğlu Osman(Kara Osman) boy'un başına geçerek Bey oldu(O dönemde 4.800 km2 toprağa hakim idiler).Bu sırada Anadolu Selçuklu Sultanı olan Gıyasettin 2.Mesud,Anadoludaki İlhanlı baskısının sona ermesinden sonra Bizans'ın harekete geçeceğini düşünerek,sınırlarını güçlendirmek istemiş,Osman Bey'e gönderdiği bir fermanla ona ''Osman Şah''diye hitap ederek ,söğür ve çevresini mülk olarak bağışilamış ve böylece Osman Gazi ,uç beyi olmuştur(1284).

* S.Çobanoğulları Beyliğinin özellikleri nelerdir?
*C.Anadolunun fetih hareketlerinde önemli rol oynayan ve Bizanslara karşı daimi mücadelede bulunan Türkmenlerin idarecisi durumundaki Çoban ailesine Selçuklu Sultanları tarafından Kastamonu ve yöresi ikta olarak verilmiştir.Neticede bu bölgede Türk-Selçuk siyasi ve idari ,örf ve ananelerini devam ettiren Çobanoğulları beyliği bu aile tarafından teşekkül ettirilmiştir.Çobanoğulları beyliğinin varlığı XII.y.yılın sonlarına kadar indirilir.Yazıcızade Ali ,Selçuknamesinde bu ailenin Oğuzların ''Kayı ''boyundan geldiğini yazmaktadır.Ayrıca Kastamonu-Ankara bölgesinde büyük bir kayı topluluğunun mevcudiyetinin bilinmesi bu bilgiyi kuvvetlendirmektedir.
   Selçukluların 1243 yılında Kösedağ savaşında Moğollar karşısında ağır bir yenilgiye uğraması sonucu devlet Moğollara tabii bir il durumuna düşmüştü.Selçuklulara yarı bağlı bir beylik durumunda bulunan Çobanoğullarının da Anadolunun yeni hakimlerine itirazsız boyun eğdikleri görülmektedir.
    Çobanoğullarının son beyi Mahmut Bey'in emirliği zamanında Bizanslılarla Çobanoğulları arasında şiddetli mücadeleleler cerayan etmiştir.Çobanoğullarının Bizans'a karşı yapılan akınlarını,Mahmut Bey'in kardeşi Ali Bey idare etmiş,Yaptığı başarılıseferler sonunda Sakarya nehrininkarşı tarafına kadar olan toprakları fethetmeğe muvaffak olmuştur.Bu devirde Osman Bey'in bu beyliğe tabii olduğu görülmektedir.Osmanlılar'ın Uç'da liderliği ele alması ancak Çobanoğulları Beyliğinin sukutundan sonra olmuştur.

 *S-Osmanlı devletinin Özelliği nedir?
*C-Türkiye tarihinin dördüncü dönemini kapsar.
-Türk,hatta Dünya tarihinin en büyük,en şerefli ve en devamlı devletidir(Prof.Mehmet Altay Köymen)
-Türk tarihinin en uzun süre yaşayan devletidir.
-Türk tarihinin en geniş sinirlara ulaşan devletidir.
 -Türk tarihinin kültür ve uygarlıkta en fazla gelişmeyi sağlayan devletidir.
 -Türk tarihinin 15 ve 16 yüzyıllarda dünyanın en güçlü imparatorluğu haline gelen devletidir.

 S.-Osmanlı devletinin yapısal özelliği ve Felsefesi
C.- Osmanlı devleti ,Türk örf ve adetleri ile İslam dininin kurallarıa göre oluşturulduAdalete ve hoşgörüye dayanan bir yönetim kuruldu.Yönetim altına giren topluluklara dil,din ve mezhep özgürlüğü tanındı. ve milliyet farkı gözetilmedi.Sömürgeci bir anlayış yoktu.Ülkenin her yanına imkanlar nispetinde hizmet götürdüler.

 

        Osmanlı da yaşamın yasası değişme değil,düzen(Nizam) dır.İdeal değişme ,ilerleme değil ;devleti oluşturan kurumlar ve örgütler arasında dengedir.Bunlara aykırı olan her şey ''İhtilal'' yani anarşidir.Dengesi bozulan siyasal toplumlara kurtuluş yoktur.Mali gücün kaynağı toplumlardır,bu nedenle devletin başlıca ödevi düzeni sağlamak,toplumu olduğu gibi tutmaktır.Çünkü evrim ,devrim,ilerleme kavramları yoktur.Toplum tarihsel gelişim doğrultusunu izleyemeyecek biçimde sınırlandırılmıştır.

 

Devletin yargı,askerlik ve sivil rejimi Selçuklu devletinin benzeri,ama daha geliştirilmişidir.Zaten doğuda despotik devlet rejimi hep aynı türdedir.Osmanlılar onu kendileri için en yararlı ve başarılı düzeye ulaştırmışlardır.

 

Doğu geleneğinin siyasi mirasçısı ve temsilcisi olan Osmanlı rejimi ,batı geleneğinden olan biçimin tam karşıtıdır.Ama batıile olan sürekli ve sıkı ilişkileri nedeniyle o doğu türünün ''batı geleneğine en yaklaşmış ,hatta onun alanına kadar giren bir çeşidir''

 

Batıda toplum,devleti belirler.Orada mülkiyet ve sınıflar vardır.Mülkiyete sahip olanlar ,siyasal güce ,yani devlete de egemendir.Devlet sınıflara dayanır.Toplumdaki sürekli değişme ve gelişmeler devlet yapısına da yansıyarak onu etkileyip değiştirir.Osmanlı sisteminde,devlet güç sahibi olanların elindedir.Devlet taksim edilemez mukaddes bir varlık olarak kabul edilmiştir.Osmanlıda mülkiyet yoktur.Toprak mülkiyeti devletindir.Bu nedenle toplum devlete biçim vereceğine devlet topluma biçim verir.Devlet sınıflara dayanmaz,sınıflar devlete dayanır.Düzen Tanrı tarafından olduğu gibi konmuştur.Olduğu gibi tutulursa ,sonsuz ömürlü olacağına inanılırdı.

 

 

S.-X1Vy.yılın Başında Yakın Doğuda bulunan Devletler

 C.-İlhanlılar:İran,ırak,Anadolu ve Kafkasyaya egemendir.

 -Altınorda Devleti:Karadeniz ve Hazar denizinin kuzeyine egemendir.

 -Memlüklüler:Mısır,Suriye bölgelerine egemendir.

 -Bizans İmparatorluğu:İstanbul,marmara denizi çevresine egemendir.

 

*S-Osmanlı devletinin kurulduğu sırada Anadolunun siyasi ve sosyal durumu nasıldı?

 

*C-a)Siyasi durum:

-Anadolu siyasi yönden parçalanmış durumdadır.

 -Anadoluda bağımsızlığını ilan eden 20 ye yakın beylik bulunuyor.

 (Başlıcaları:Karamanoğulları:Konya ve karaman

-Germiyanoğulları.:Kütahya ve civarı

 -Karesioğullar:Balıkesir,Çanakkale

 -Hamitoğulları:İsparta ve Antalya

 -Aydınoğulları:İzmir,Aydın,Efes.

 -Menteşeoğulları:Muğla ve çevresi

 -Saruhanoğulları:Manisa ve çevresi

 -Candaroğulları:Kastamonu ve Sinop

 -Osmanoğulları:Söğüt ve Domaniç

 -Eratna Beyliği:Sivas ve çevresi

 -Ramazanoğulları:Adana ve çevresi

 -Dulkadiroğulları:Maraş'ta kurulmuştur.)

 -Anadolu Moğolların egemenliği altında

 -Doğu karadenizde Trabzon Rum devleti bulunuyor.

 -Güneydoğu Anadolu Memlüklerin etkisi altında

 -Bizans Anadoludaki etkinliğini yitirmiş durumda.

 

b)Sosyal durum:

Moğol istilası ve Türk göçleri sonucu Anadoluda Türk nufusu büyük oranda arttı.

 -Türk nüfusunun artmasıyla azınlık durumuna düşen hiristiyanlar adalara ve şehirlere göçtüler.

 -Türklerin bir kısmı şehirlerde sanat ve ticaretle uğraşıyordu.

 -Türklerin göçebe olanları Anadolu’nun güneyi,ne yerleşmiş bulunuyordu.

 -Tarım ve hayvancılıkla uğraşanlar köylerde yaşıyorlardı.

 -14.y.yılın başında Marmara ,ege ve doğu Karadeniz bölgesinde rumlar, Kayseri,Sivas gibi askeri bölgelerde Moğollar,Çukurova ve doğu Anadolu’da Ermeniler yaşıyordu.

 -14. yüz yılda Anadolu’da nüfusun büyük bir çoğunluğunu Türkler oluşturuyordu.

 

*S-Osmanlı devletinin kurulduğu sırada Bizans ‘ın durumu nasıldı?

 *C-Devlet iyice zayıflamış durumdadır.

 -Merkezi otoritenin zayıflaması nedeniyle din,mezhep kavgaları oluyor.

 -Tekfur adı verilen valiler Bizans halkını eziyor,ağır vergiler alıyorlar.Halk

bunlardan memnun değil kendilerini kurtaracak bir kurtarıcı arayışı içindeler.

 -Komutanlar ,valiler imparatorluk kavgalarına karışmış durumda.

 

*S-Osmanlı devleti kurulduğu sırada Balkanlarda siyasi ve sosyal durum nasıldır?

 *C-

a)Siyasi Durum:

-Siyasi bir birlik yoktur.

-Din ve mezhep kavgaları vardır.

-Birbirleriyle savaşan kralliklar bulunuyor.

 Bunlar;

-Bulgar Krallığı

 -Sırp krallığı(Ortodoks.Karada askeri yönden en güçlü)

 -Eflak ve Boğdan beyliği

 -Bosna beyliği

 -Hersek beyliği

 -Arnavut beyliği

 -Macar krallığı(Katolik,karada en güçlü)

 -Venedik krallığı(Katolik.Denizde en güçlü)

 

b)Sosyal Durum:

-Balkanların büyük bir çoğunluğunu slav kökenli ,Ortodoks mezhebine mensup olanlar oluşturuyor.

 -Macar ve Venedikler Katolik diğerleri ortodokstur.

 -Venedik ve Macarlar Balkanlarda yayılma siyaseti uygulamaları çatışmaları,düzensizlikleri,karışıklıkları artırmıştır.

 -Balkanlardaki halk baskı ve zulüm altındadır. Durumundan kurtulma çareleri içindedir.

 

*S.Osmanlı Beyliğinin Güçlenme nedenleri nelerdir?

 *C-Coğrafi konumunun elverişli olması

 -Zayıf Bizans sınırlarına yakın kurulması.

 -Devlet yöneticilerinin üstün niteliklere sahip olması.

 -Ele geçirilen bölgelerin halklarına adil davranmaları.

 -Doğudan gelen Türklerin Osmanlı beyliğini tercih etmeleri ve siyasi ve askeri yönden güç kazan-

 dırmaları.

 -Alınan topraklara iskan siyaseti uygulayarak Türk egemenliğini kalıcı kılmaları.

 -Cihat düşüncesini ön planda tutmalari nedeniyle dini çevrelerin destegini saglamalari.

 -Adalete ve höşgörüye ve dayali adil ve akilci bir idare kurmalari.

 -Kişi egemenligine dayali merkezi bir otorite oluşturmalari

 

*S-Osmanlı devletinin kuruluş dönemi hangi tarihler arasıdır?

 *C-1299-1453

 

*S-Osmanlı devletinin kuruluş dönemi padişahları kimlerdir?

 *C-Osman Bey

-Orhan Bey:

-1.Murat(Hüdavendigar):

-Yıldırım Bayezid:

 -1.Mehmet(Çelebi):

-2. Murat:

 

*S-Osman Bey dönemi gelişmeleri nelerdir?

 *C-Bizans tekfurlarıyla savaşıldı.

 -Karacahisar alındı,Bilecik,Yarhisar,İnegöl alındı,Yundhisar,Yenişehir alındı,Harmankaya Lefke,Akhisar,Geyve alındı.

 -Bizans ordu ve tekfurların kuvvetlerinden oluşan kuvvetleri 1302 de Koyunhisar(Bafeon)da yendi.

 -Koyunhisar(Bafeon) savaşi Osmanlilarin Bizans ile ilk karşilaşmadir.

 -Bursa kuşatıldı(1315)

 -İlk Osmanlı parasın basıldı.

 

*S.-OSMAN BEY'İN KİMLİĞİ

 -Babası:Ertuğrulgazi

 -Annesi:Hayme Ana(diğer bir adıyle Hürmüz)dır.

 -Doğum:9/5/1258

 -Kardeşleri:Sarubalıı Savcı,Gündoğdu,

 -Mensup olduğu aşiret(Boy):Oğuzların Bozok koluna bağlı Kayı boyu(Karakeçililer aşireti).

 -Esas adı:Osman(Odman)

 -Lakabı:Kara Osman

 -Unvanı:Fahreddin

 

S.- ÇOCUKLUĞU VE GENÇLİĞİ

 

C.-1258 yılının dokuz mayısında Söğütte dünyaya geldi.Babası Ertuğrulgazi,Annesi Hayme Ana(diğer bir adıyla Hürmüz) idi.Ahi şeyhlerinden birinin kucağına verdiler.Şeyh Efendi bebeğin sağ kulağına ezan ,sol kulağına kaamet okudu.Adının Osman olduğunu fısıldadı.Bir hayli de dua okudu.Böylece Odman adını aldı.Kendisine ''Kara Osman'' da denmiştir.Unvanı ise ''Fahreddin'' olmuştur.Osmanlı sülalesinde devam edecek olan Osman'lar içerisinde''Osman 1.''adını alacaktır.

 

Babası ,dünyaya gelen oğlunun şerefine Toy kurdu,şenlikler düzenledi.Osmancık Söğü'te büyüdü,gelişti,serpildi.Uzun boylu ,geniş göğüslü,uzun kollu,yuvarlakve tunç yüzlü ,çatık kaşlı,ela gözlü ve koç burunlu ,cesur ve yiğit bir delikanlı oldu.Düzenli bir eğitim göremiyordu.Büyüklerin sohbetlerini kaçırmıyor,kendi yaşıtlarıyla oynamaktan ziyade Şeyhlerin,dervişlerin sohbetlerini dinlerdi.Hele Eskişehir yakınlarındaki İtburnu mevkiinde dergahı bulunan Ahi şeyhlerinden Edebali'ye çok sıkı giderdi.Onun feyzinden feyiz alır,ilminden faydalanırdı.

 

Osman Bey'in yakın arkadaşları;Samsa Çavuş,Hasan Ali,Turgut Ali,Akçakoca,Konuralp,Saltuk Alp,Kara Balaban,Sarıyatu Aydoğdu cengaverlerdi.Osman Bey yıllarca bu yiğit arkadaşlarıyla meydanlarda at sürdüler,kılıç kuşandılar.Osmanlı beyliğinin temellerini beraber attılar.

 

*YÖNETİCİLİĞİ VE TEŞKİLATÇILIĞI

 Osmanoğullarına bizzat Osman Bey kumanda etti.Ama tek hakim değildi.Daima alimlerden ve silah arkadaşlarından meydana gelen bir heyetle ,iştişarede bulunuyordu.Yanında bunlardan kimseyi bulamadığı zamanlar sıradan bir kaç yiğitle konuşup kararını ondan sonra verirdi.''Beş insan bir insandan daha iyi düşünür''derdi.

 Allah ve İman ile teşkilatını kurup ufkunda güneş batmayacak olan bir imparatorluğa doğru yöneldi.Emin ve hızlı adımlarla yürünüyor,ahlak,fazilet,inanç,adalet,adil kuvvet ve Kur'ana bağlılık sayesinde çıkılan bütün seferler kazanılıyordu.

 Osman Bey ilk hükümet merkezi olarak Karacahisar'temin etti.hükümdarlığını ilan ettiği sırada şu yerler egemenliği altındaydı;

 Karacadağ,Domaniç,Söğüt,Karacahisar,Eskişehir,Bilecik,İnegöl,Yarhisar,çakırpınar,Taraklı,Yenicesi,İnönü,Köprühisar,Bozüyük.

 Osman Bey Hükümdarlığının üçüncü yılında Yenişehir ve Yurthisarı aldı.Bu defa hükümet merkezini Yenişehir'e naklettirdi.Fethedilen yerleri silah arkadaşlarına dirlik olarak veriyordu.Kardeşi Gündüz Bey'e Eskişehir'i,Oğlu Orhan Bey'e Sultanönünü(Karacahisar),Hasan Alp'e Yarhisar'ı,Aykut Alp'e İnönü'yü ,Turgut Alp'e İnegöl mıntıkalarını verdi.Bilecik taraflarının öşür ve resmi'ni de kayın babası Şeyh Edebali ile zevcesine terk etmiştir.

 

*S-Osman Bey’in belirlediği genişleme politikası nasıldı?

 *C-Bizans’a yönelik idi.Sürekli batıya genişlemeyi hedefliyordu.

 

ORHAN BEY DÖNEMİ(1320-1362)

 *S-Orhan Bey döneminin gelişmeleri nelerdir?

 *C-

1-Alınan Yerler:

 -Bursa,Balıkesir,Orhaneli,Çimpe,İznik,İzmit,Maltepe,Malkara,

 Tekirdağ,Çorlu,Lüleburgaz,Bolu,Ankara,Düzce,Akçakoca.

 2-Yapılan savaşlar.

 -Maltepe(Pelekanon) savaşi:Bizans ordusuyla yapilan ilk meydan savaşidir.

 -Tekfur ve beyliklerle yapılan savaşlar.

 

3-Diğer gelişmeler:

 -Bursa başkent yapildi.

 -İlk olarak Anadolu beyliklerinden Karesioğulları ortadan kaldırıldı.Bu beyliğin donanması

 Osmanlı donanmasının çekirdeğini oluşturdu.

 -Rumeliye ilk askeri yerleşim saglandi

 -Orhan Bey ilk devlet teşkilatini oluşturdu.

 -Divanı kurdu(Üyeleri:Bursa kadısı,hükümdar,Vezir).

 -İznikte ilk medrese açıldı.

 -İlk düzenli orduyu oluşturdu(Yay ve müsellem birlikleri).

 -İlk vezirlik teşkilatını oluşturdu.

 -Balkanlarda ilk İskan siyaseti uygulandı.

 -Beylik devlet haline getirildi

 

********************************************

1.MURAT (Hüdavendigar)DÖNEMİ (1362-1389)

 Balkan devletleri arasındaki birlik ve bütünlüğün olmamasından(siyasal ve mezhep bölünmüşlük)yararlanmak istedi.Lala Şahin Paşa’yi Rumeli’nin fethi için görevlendirdi.

 

Yapılan Savaşlar.

 -Sazlıdere Savaşı(1362):Bu savaş sonunda Ediene alındı.

 -Sırpsındığı Savaşı(1364):Balkan devletlerinden oluşan haçlı ordusuyla ilk karşılaşmadır.Bu svaştan sonra Edirne başken yapıldı

 -Çirmen Savaşi(1372)

 -Ploşnik Bozgunu(1388)

 -1.Kosova Savaşi(1389)

 -Karamanoğulları ile Konya’da(1387)

 

ALINAN YERLER:

(Alınan yerlere Türkler yerleştirildi)

 -Ankara(Ahilerden geri alındı.Ahi beyliğine son verdi.(1362).Ahi beyliğine son verilmesi ile 1487 yılına kadar sürecek olan Osmanlı-Karaman rekabeti başladı).

 -Çorlu(geri aldı)

 -Edirne alındı (Bizans Balkanlardan kuşatıldı.Türklere Balkan fetihlerinin yolunu açıldı.Balkanlarda ilerleyişe hız kazandırdı.Bizans’ın Balkan ve Avrupa devletleri ile olan karayolu bağlantısı kesildi.)

 -Lüleburgaz(geri aldı)

 -Malkara(geri aldı)

 -İpsala

-Kavala

-Drama

-Makedonya

-Dedeağaç

 -Trakyanın tamamı(1367)

 -Dimetoka

-Gümülcine

-Filibe alındı.(Edirneden sonra Filibenin alınmasıMakedonyada bulunan Sırplarla ,Bulgar ve

 Bizansların bağlantısı kesilmiştir.Ayrıca batıya doğru Balkanların fetih yolu açıldı).

 -Manastır alındı(1367)

 -Niş alındı(1367

 -Sofya(1372)

-Hamitoğullarından 80 bin altın karşılığında Beyşehir,Seydişehir,Yalvaç,...satın alındı(Karamanoğullarının üstünlüğünü kırmak için).

 -1376'da Bulgaristan fethedildi.

-Germiyanoğullarından çeyiz olarak Kütahya,Emet, Tavşanlı,Simav alındı.

 

 SAZLIDERE SAVAŞI:

 -Tarihi:1362

-Yer:Sazlıdere

 

Nedenleri:

-Osmanlıların Edirne’yi kuşatmaları

 -Bizans'ın Avrupa’dan yardım istemesi.

 -OsmanlıXBulgar +Bizans kuvvetleri arasında yapıldı.

 Sonuçları:-

 -Osmanlılar kazandı

 -Osmanlılar Edirne,Filibe alındı.

 -Edirne ve Filibe’nin alındı. Böylece Makedonya’da bulunan Sırplar ile Bulgar’ların Bizans ile olan bağlantısı kesildi.

 -Balkanların fetih yolu açıldı.

 -Bizans ve Papalık telaşa düştü.

 -Bizans,Papa’dan yardım istedi.Papa’lığın kışkırtmaları sonucu Haçlı birlikleri oluşmaya başladı.Böylece Osmanlıları Balkanlardan atmak için Haçlı seferleri başladı.

 

Önemi:

-Trakya’nın büyük bir bölümü ve Edirne alındı.

 -İstanbul'un Balkan ülkeleriyle karadan bağlantısı kesildi.

 

SIRPSINDIĞI SAVAŞI:

 Tarih:1364

Yer :Sıpsındığı

 Devletler:Osmanlı X Haçlı ordusu(Balkan ülkelerinden;Sırp,Macar,Bulgar,Bosna,Eflak. devletlerinin oluşturduğu )arasında oldu.

 Nedenleri:

-Osmanlı’ların Edirne’yi almaları,burayı üs yapmaları ve Balkan içlerine doğru ilerlemeleri.

 -Türklerin ilerleyişi Bizans ve Balkan ülkelerinde korku yaratmasi.

 -Türk tehdidini önlemek için Balkan ülkelerinin Filibe ve Edirne’yi geri almak istemeleri

-Osmanlıları Balkanlardan atmak.

 

Gelişim:

 

Sırp kralının öncülüğünde başladı.

 Düşman Tarafi:

 -Macar

-Bulgar

-Eflak

kuvvetleri birleşti.Papa’nin (V.Urban) teşfikiyle büyük bir haçli ordusu

 oluşturuldu.Ordunun başina Macar krali 1.Layoş(Ludvig) getirildi.Edirne’ye dogru yürüdüler.

TÜRK TARAFI:

 Lala Şahin Paşa Haci Ilbey’i haçlilarin durumunu ögrenmek için keşif amaciyla düşmanin geldigi yöne gönderdi.Anadolu’da bulunan 1. Murat’a da durumu bildirerek yardim istedi.

 Hacı İlbey Meriç nehri vadisi boyunca ilerleyen düşmana gece rastladı.Sabahı beklemeden,düşman kuvvetlerinin sarhoş ve eğlenir halinden yararlanıp çok az bir kuvvetle baskın yapıp yendi(1364).

 

Sonuçları:

 -Haçlı ordusu keşif amacında bulunan Hacı İlbey kuvvetleri tarafından bir gece baskınıyla yenilgiye uğratıldı.

 -Bulgar kralı Yuvaş Osmanlı egemenliğini kabullendi.

 -Macar üstünlükleri kırıldı.

 -Osmanlılar fetih alanlarına yakın olduğu için Edirneyi başkent yaptı.

 -Balkanlarda Türk ilerleyişi hizlandi.

 

Önemi:

-Osmanlıların Balkan ülkelerinden oluşan haçlı ordusuyla yaptıkları ilk savaştır.

 

ÇİRMEN SAVAŞI:

 Tarih:1372

Yer:Çirmen(Meriç nehri kıyısı)

 Devletler:OsmanlıXSırp kralı Vukaşin başkanlığında Haçlı ordusu

 

Nedenleri:

-Osmanlıları Balkanlardan atmak.

 

Gelişimi:

 -Sırp kralı Vukaşin başkanlığında bir haçlı ordusu hazırlandı.

 -İki ordu Meriç nehri boyunda Çirmen’de karşılandı.

 

Sonuçları:

 -Osmanlılar kazandı.

 -Selanik ,Köstendil alındı

 -Sırplar Osmanlı egemenliğini kabul etti.

 -Serez,Manastır,Niş Sofya alındı.

 -Balkanlarda Osmanlıların ilerleyişi devam etti.

 -1376'da Bulgaristan fethedildi.

-Bu zaferden sonra 1.Murat Anadolu’ya yönelmiştir.

 

Önemi:

-Bu zafer Makedonya’nın kazanılmasını sağladı.

 -Sırplar Osmanlı egemenliğini kabul ettiler.

 

PLOŞNIK BOZGUNU:

 Tarih:1388

Yer:Ploşnik

 Devletler:Osmanlı XSırp+Bosna

 

Gelişimi:

 1.Murat Karamanoğullarının desteklediği Bosna krallığı üzerine kuvvet gönderir.Fakat birlik Ploşnikte yenilir.

 

Nedenleri:

-Bosna devletinin Anadolu beyliklerinden Karamanoğullarına destek sağlamaları.

 

Sonuçları:

 -Şahin Bey komutasindaki Osmanli kuvvetleri tuzaga düşürülüp bozguna ugratıldı.

 -1.Kosova savaşiıa neden olmuştur.

 

Önemi:

-Osmanlıların Rumeli’de aldıkları ilk yenilgidir.

 

1.KOSOVA SAVAŞI:

 Tarih:1389

Yer:Kosova(Sirbistanda)

Devletler:Osmanlı X Sırp+Macar+Bosna+Arnavutluk+

 

Nedenleri:

-Osmanlıların Ploşnikte yenilmeleri Balkan ülkelerini ni umutlandırmaları,onları Balkanlardan atma umutları oluşması.

 -Sırp kralı Lazer ‘in Balkan ülkelerine çağrıda bulunarak,Türkleri Balkanlardan atmak için birleşmeye çağırması.

 

Gelişimi:

 Sırp ,Bosna,Arnavutluk,Macar kuvvetleri birleşerek bir haçlı  ordusu oluşturdu.

 Eflak Sırp kralı Lazer haçlı ordusunun başına geçti.

 Hırvat ve Çek'lerde katıldı.

 

Sonuçları:

 -Osmanlılar kazandılar.

 -Osmanlı egemenliği Balkanlarda kabul görmeye başladı.

 -Macar kralı Lazer esir alındı.

 -1.Murat savaş meydanını gezerken Miloş isimli bir sırp askeri tarafindan hançerlenerek şehit edilir.

 -Sırp’ların Rumeli’deki askeri üstünlüğü ve siyasi liderliği çökertildi.

 

Önemi:

-Balkan ülkelerinin oluşturdugu birleşik haçlı ordusuyla yapılan ilk meydan savaşıdır.

 -Osmanlıların Balkanlardaki egemenliğinin en önemli kilometre taşlarından ve en sağlamıdır.

 -Bu zaferle Balkanlarda Türk egemenliği kurulmaya başladı ve süreklilik kazandı.

 

DİĞER OLAYLAR:

 -1.Murat kızını Karamanoğlu Ali Bey ‘e vererek akrabalık oluşturdu.Fakat Osmanlıların büyümesini kabullenemeyen Ali Bey ,1. Murat Rumeli’de iken bunu fırsat bilerek Osmanlı topraklarına saldırır.Bunun üzerine 1.Murat Anadolu’ya geçti.Konya üzerine yürüdü.Yapılan savaşta Karamanoğulları yenildi.(İlk Osmanlı -Karaman savaşı) af isteyen Ali bey bağışlandı.(1387)

 -1.Murat oğlu Yıldırım Bayezid'e Germiyanoğlu beyinin kızını aldı.Germiyanoğlu beyi Yakup Beyde kızının çeyizi olarak Kütahya,Emet,Tavşanlı,Simav Dolaylarını verdi.

 -1.Murat Hamitoğullarında 80 bin altın karşılığında toprak(Beyşehir,Seydişehir,Yalvaç... satın aldı.

 

KÜLTÜR OLAYLARI:

-Osmanlıların ilk eyaleti olan Rumeli eyaletini Manastırda oluşturdu.

 -Acemi oğlanlar ocağını kurdu.

 -Yeniçeri ocağını kurdu.

 -Tımar sistemi uygulanmaya başladı.

 -İlk olarak topçu ocağı kuruldu.

 -İlk olarak Veziriazamlık oluşturuldu.(Çandarlı Halil oldu.)

 -İlk olarak pencik sistemi uygulanarak esirlerin beşte biri acemi oğlanlar ocağına alındı.

 ***************************************************

1.BAYEZİD(Yıldırm,1389-1402) DÖNEMİ:

 Anadolu güvenliği ve birliği sağlamak için ilk kez Türk Siyasi Birliği Siyasetini uyguladı.Anadolu’da Osmanlı sınırlarını Orta Fırat’a kadar genişletti.Anadolu’da geniş oranda ilk kez Türk birliğini sağladı.

 

Yapılan Savaşlar:

 a)Beyliklerle Yapılan Savaşlar:

 -Saruhanoğulları:Yapılan savaşı 1. Murat kazandı. Bu beyliğe son verdi.

 -Aydınoğulları:Yapılan savaşı Osmanlılar kazandı.Beyliğe son vrildi(1390)

 -Menteşeogullari:1391’de son verildi.

 -Karamanoğulları(1397’de karamanoğlu Alaaddin Ali Bey öldürüldü.)

 -Hamitoğulları

 -Germiyanoğulları(Germiyanoğlu Yakup Bey çeyiz olarak verdiği Kütahya’yı Yıldırımdan geri istedi.İsteği kabul edilmeyince,Osmanlıya karşı ;Kraman,Saruhan,Aydın,Menteş ittifakına katıldı.Yapılan savaşi Osmanlilar kazandi.Yildırım Bayezid beylige son verdi(1391)

 -Candaroğulları

 -Kadı Burhaneddin:

 b)Diğer Savaşlar:

 -İstanbul’un kuşatılması(1391):Niğbolu savaşının başlaması nedeniyle kaldırıldı.

 -İstanbul’un ikinci kez kuşatılması(1395):Timur’un doğudan tehdit oluşturması nedeniyle kaldırıldı.

 -Niğbolu Savaşı:Avrupa’nın Büyük devletlerinin katılımıyla oluşan haçlı ordusuyla yapılan savaş.

 -Ankara Savaşi:Osmanli Timur arasinda yapildi.

 

Alınan Yerler:

 -Sivas:Kadı Burhaneddin den alındı.

 -Tokat

-Kayseri

-Aksaray

-Elbistan :1399 da Memluklulardan alındı.

 -Malatya:           //                                    //

-Darende:          //                                      //

-Divriği :             //                                      //

 

-Saruhan ülkesi

-Candar ülkesi

-Gemiyan ülkesi

-Hamit ülkesi

-Karaman ülkesi:Konya,Karaman,Niğde ,Develi-karahisar

 -Menteş ülkesi

 -Aydın ülkesi

 -Niğbolu

 -Mora yöresinden bir çok kaleler

-Bosna’nın bir kısmı

 -Selanik

-Bulgaristan’ın tamamı(Vidin Bulgar toprakları)

 -Arnavutluğun büyük bir bölümü

 -Eflak(Güney Romanya) Osmanlılara bağlandı.

 -Macaristan sınırına kadar olan yerler.

 -Tuna nehrine kadar olan yerler.

-Alaşehir(Bizans’in Anadolu’daki son topragi(Yildim Bayezid rehin olarak tuttugu Bizans hükümdarinin oglu Manuel’e burasini aldirmiştir.

 

NİĞBOLU SAVAŞI:

 Tarih:1389

Yer:Niğbolu

 Kimler arasında:Osmanlı ordusu ile Almanya+Fransa+İngiltere(Bütün Avrupa ülkeleri)

 

Nedenleri:

-Türkleri Balkanlardan atmak.

-Türklerin Balkanlarda ilerleyişleri

 -Türklerin İstanbul’u kuşatmaları

 

Gelişimi:

 İlk kez Macarların öncülük ettiği ve tüm Avrupa devletlerinin katıldığı haçlı ordusu

Sonuçları:

 -Türkler kazandı

 -Bulgar Vidin krallığı kaldırılarak,Bulgaristan’ın tamamı alındı

 -Osmanlılara Orta Avrupa’nın kapıları açıldı.

 -Bizans Avrupa desteğinden uzak kaldı.

 

Özelliği:

 Avrupa’nın büyük devletlerinin katılımıyla oluşturulan haçlı ordusuyla yapılan ilk savaştır.

 

-ANKARA SAVAŞI:

 Tarih:1402

Yer:Ankara yakınlarında çubuk ovası

 Kimler Arasında yapıldı:OsmanlıXTimar

 

Nedenleri:

Timur,yendiği Karakoyunlu hükümdarı kara Yusf ile Celayirliler devleti hükümdarı Ahmet -Celayir’in Osmanlılara sığınması ve bunları istemesi.

 -Anadoluda yıkılan beyliklerin yerinden kurulmasına izin vermesi.

 -Timur’un Yıldırımdan kendisi adına para bastırmasını istemesi

 -Timur’un Kemah’ı istemesi.

 

Gelişimi:

 İki ordu Ankara çubuk ovasında karşılaştı.Osmanlı ordusunda Bulunan Kara Tatarlar ile Tımarlı sipahiler Timur tarafına geçti.Osmanlı Ordusu dağıldı.

Sonuçları:

 -Osmanlı ordusu yenildi

 -Osmanlı egemenliğini kaybetti

 -Anadoluda Türk birliği bozuldu.

 -Anadoluda daha önce kaldırılan beylikler yeniden kuruldu(Karesioğulları beyliği hariç).

 -İstanbul’ul fethi yarım yüzyıl gecikti.

 -Timur kendi egemenliklerini kabul etmek şartiyla ülkeyi Yildirim’in ogullarina birakti

 -Yıldırım’ın oğullarından Musa ve Mustafa çelebiyi yanına rehin alıp Semerkant’a döndü.

 -Anadolu’da fetret dönemi başladi.

 

***************************************************

FETRET DÖNEMİ(1402-1413)

 

-Ankara savaşindan sonra Yildirim Bayezid’in ogullari arasinda süren (11 yil) taht mücadelesi dönemine fetret dönemi denir.

-Yıldırımın oğullarından;

 Süleymen Çelebi Edirne’de,

İsa Çelebi Bursa’da ,

Musa Çelebi Manisa’da,

Mehmet Çelebi Amasya’da hükümdarlıklarını ilan ettiler.

 Mustafa ve Kasım Çelebi Timur tarafından rehin alınarak Türkistan’a götürüldü.

 -Kardeşler arasında olan taht mücadelesini Çelebi Mehmet kazandı.

 

***********************************************

ÇELEBİ MEHMET DÖNEMİ(1413-1421)

 

Devrindeki Gelişmeler.

 -Osmanlı devletinin ikinci kurucusudur.

 -Kardeşleriyle olan savaşi kazanip egemenligini sagladi.

 -Saruhanoğulları beyliğini ortadan kaldırdı.

 -Menteşe beyligini egemenlik altina aldi.

 -Aydınoğullaroından bazı topraklar aldı.

 -Kramanoğullarından toprak aldı.

 -Candaroğulları Osmanlı egemenliğini tanıdılar.

 -Çorum(İskilip) bölgesinde bulunan Tatarlar ,Filibe (Bulgaristan)’ye ve Arnavutluğa yerleştirildi.

 -Şeyh Bedreddin ayaklanmasi oldu(1419).Bastirildi.

 -Kardeşi Mustafa (Düzmece Mustafa) ayaklanmasi oldu.Bastirildi.

 -Venediklerle ilk deniz savaşi(1416) yapildi.Kaybedildi.

 

*********************************************

2.MURAT DÖNEMİ(1421-1451)

 

Devrindeki Gelişmeler:

 -Amcası Düzmece Mustafa ayaklanması oldu.Bastırıldı.

 -İstanbul kuşatıldı.

 -Kardeşi Mustafa ayaklanmasini bastirdi.

 -Menteşe beyligine son verdi(1425).

 -Karamanoğullarında toprak aldı.

 -Vasiyet yoluyla Germiyanoğulları Osmanlılara katıldı(1428).

 -Venediklerden Selanik alındı(1430)

 -Arnavutluk Osmanlılara bağlandı.Sırp ve Macar birlikleriyle savaşıldı.

 -2.Murat barış istedi Edirne Segedin Antlaşması yapıldı(1444).

 -2. Murat tahtı Oğluna 2. Mehmet’e bıraktı.

 -Haçlı tehlikesi nedeniyle yeniden tahta geçti.

 -Varna savaşi(1444)Macar kralinin başkanligindaki haçli ordusuyla yapildi.Kazanildi.Bu zafer ile Balkanlarda Türk egemenligi daha da pekiştirlmiştir.

 

2.KOSOVA SAVAŞI(1448):Haçli ordusuyla yapıldı..Kazanıldı..Bu zaferle Türkler Balkanlara kesin olarak egemen oldular.


OSMANLI DEVLETİNİN YÜKSELİŞ DÖNEMİ:

 Bu dönemin Padişahlari:

 -2. Mehmet (1451-1481)

-2.Bayezit(1481-1512).

-1.Selim(1512-1520)

-1.Süleyman(Kanuni Sultan Süleyman),(1520-1566)

-2. Selim(1566-1574)

-3. Murat’ın ilk yılları sadrazam sokulu başta bulunduğu için yükselme dönemine,son yılları ise duraklama dönemine girer.Sadrazam sokulu dönemi ise 1564-1579) yılları arasıdır.

 

*2.MEHMET DÖNEMİ GELİŞMELER:

 -İstanbul alındı.Başkent yapıldı.

 -Osmanlı devleti bir imparatorluk haline geldi.

 -Osmanlı topraklarında bütünlük sağlanmıştır.

 -Türk tarihin çağ açan tek padişahdır.

 -Osmanlı devleti batı kültürüne açılmıştır.

 -Merkezi otoriteyi kuvvetlendirmek için Kardeş katli yasasi çikarilmiştir.

 -Kanunname-i Al-i Osman adıyla Türk tarihinin ilk yazılı ve sistemli yasaları mıştır.hazırlanmıştır.

 -Divan başkanligi Vezir-i Azam’a birakil-

 -Devrin en gelişmiş olan Sahn-i Seman medreseleri kurulmuştur.

 

a)-Anadoluda ;

-Amasra(Cenevizlerden)alındı.

 -Sinop(Candaroğullarından) alındı.

 -Trabzon Rum devletine son verildi.

-Karamanoğulları yenilgiye uğratıldı.Etkisiz hale getirildi.2.Bayezid zamanında kesin olarak ortadan kaldırılmıştır)

 -Akkoyunlularla Otlukbeli savaşi(1473) yapıldı.Doğu Anadolunun güvenligi saglandi.

 -Anadoluda tam olarak Türkleşme sağlanmıştır.

 

b)-Balkanlarda;

-Sirbistan,

-Mora,

-Bosna ve Hersek,

-Eflak ve Boğdan alınmıştır.

 -Arnavutluk alındı(1478)

 

c)-Denizlerde;

-Ege adaları:İmroz,Taşoz,Limni,Bozcaada,Se-madirek,Midilli,Eğriboz alındı.

 -Kefalonya,Zanta,Ayamavra adaları alındı.

 -Kırım seferi sonucunda:Kırım hanlığı Osmanlılara bağlandı.

 -Karadeniz bir Türk gölü haline geldi.

-İpek yolu ve Karadeniz ticaterinin denetimi Osmanlılara geçti.

 -Asya Türkleriyle temas kuruldu.

-İtalya seferi düzenlendi,Otranto kalesi alındı.

 -Venediklilerle savaşlar sonucunda Venedik-lilere ilk ayricaliklar verilmiştir.

 -Rodos adası kuşatılmış fakat alınamamıştır.

 -Fatih’in Hicaz su yollarını onarma isteği Memlüklülerin kabul etmemesi nedeniyle bozulmuştur.

 

*****************************************

-2.BAYEZİT DÖNEMİ GELİŞMELERİ

 

-Dış siyaset açısında sönük geçmiştir.

 -Cem olayı(1481-1495).Hükümdarlık isteğiyle ayaklandı. Başarılı olamadı .

 -Osmanlı Memluk ilişkileri:Fatih zamanında bozulan ilişkiler bu dönemde,cem’e yardım etmeleri nedeniyle çatışmaya dönüşmüştür.İlk Osmanlı-Memluk savaşı Çukurovada başlamıştır.Anlaşma yapıldı.

 -Şahkulu ayaklanmasi:Bastırıldı.

 -Yavuz’un babasıyla taht mücadelesi:Bu mücadeleyi Yavuz kaybetti fakat yeniçeri ordusu Yavuz’u destekleyince 2.Bayezid oğlu Yavuz’a tahtı bırakmak zorunda kaldı.

 -Venediklilerle savaşildi.Morada kesin Osmanlı egemenligi saglandı.

 -Modon,koron,inebahtı,kefalonya adaları Venediklilerden alınıp barış yapıldı.

 

**************************************

YAVUZ SULTAN SELİM DÖNEMİ

 

Gelişmeler:

 

-Babası hayatta iken tahtı zorla ele geçiren ilk padişahtır.

 -Doğuya ve güneye seferler düzenlenmiştir.

 -Anadoluda Türk birliği kesin olarak sağlandı.

 İlk kez Osmanlı hükümdarı Halife unvanını aldı

-Çaldıran savaşı:Safevi devleti yıkıldı.Doğu Anadolu alındı.

 -Turnadağ savaşı(1515):Dulkadiroğulları ortadan kaldırıldı.Güneydoğu Anadolu alındı.Anadoluda Türk birliği sağlandı.

 -Mısır Seferi düzenlendi.

 -Mercidabık savaşı(1516):Memluk ordusu yenildi.Suriye alındı.

 -Ridaniye savaşi(1517):Memluk ordusu ikinci kez yenilgiye ugratildi.

 

Bu savaş sonucunda;

 -Mısır alındı.Memluk devletine son verildi.

 -Halifelik Osmanlılara geçti.

 -Baharat yollarının denetimi Osmanlılara geçti.

 -Hicaz emirliği Osmanlılara bağlandı.

 -Osmanlı devlet hazinesi en zengin duruma ulaştı

 

**********************************************

KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN DÖNEMİ

 

Gelişmeler:

 -İç isyanlar:Canbert Gazali,Ahmet paşa,Baba zünnun,Kalender çelebi isyanları bastırılmıştır.

 -Macaristan seferi:Belgrat alınmıştır.

 -Mohaç meydan savaşi(1526):Macarlar yenilip

 ,Macaristan egemenlik altına alınmıştır.

 -1. Viyana kuşatmasi:Başarili olunamamiştir.

 -Almanya seferi(1533):Hiçbir güç Osmanlı kuvvetleri karşısına çıkamadı.Osmanlı dünyanın en süper gücü durumuna geldi.

 -Avusturya ile ilk resmi antlaşma yapıldı(1533)

 -Budin Beylerbeyliği oluşturuldu.

 -Fransızlara Kapitülasyon lar verildi.

 -Preveze deniz savaşı(1538):Haçli donamasi yenildi.Bu zafer Osmanlilarin en büyük deniz zaferidir.Bu zaferle Akdenizde Türk egemenligi taninmiştir.

 -Cezayir ve Trablus garp Osmanlıya bağlandı.

 -Hint deniz seferleri düzenlendi.

-Irakeyn seferi(1534):Bağdat alındı.Basra ve Basra körfezinin batı kıyıları boyunca aşiretler egemelik altına alındı.

 -Amasya Antlaşmasi(1555):Iranla imzalanan ilk resmi anlaşmadır.

 -Zigetvar seferi(1566):Kanunini son seferidir.

***************************************

2.SELİM -3. MURAT DÖNEMLERİ

 

(SOKULU MEHMET PAŞA DÖNEMI)

 

(1564-1579)

Gelişmeler:

 -Yemen’in yeniden alınması

 -Sakız adasının alınması

 -Kıbrıs’ın fethi(1571)

 -İnebahtı deniz savaşında haçlı donanmasına yenilindi.Osmanlı donanması yok edildi.

 -Lehistan Osmanlı egemenliğine alındı(1576):Osmanlı egemenliği manş denizine kadar uzandı.

 -Tunus’un Portekizlerden yeniden ve kesin olarak alınması(1575)

 -Fas’ın egemenlik altına alınması(1575):Portekizler Vad’s Seyl savaşıyla yenildi.Osmanlı egemenliği Atlas Okyanusuna ulaşmıştır

 -Kafkasya fethedildi(1581)

-Kapitülasyonlar yaygınlaştırıldı.Avusturyaya,verildi.Fransaya verilenler genişletildi.,İngilizlere kapitülasyonlar ile ilgili izin verildi(1578).

 -Orta Asya Türkleri ile bağlantı kurmak,Rusyanın güçlenmesini önlemek ,İran savaşlarında donanmadan yararlanmak amacıyla Don ve Volga nehirleri bir kanalla birleştirme giriminde bulunulmuş fakat başarısızlıkla sonuçlanmıştır.

 -Baharat yolunu yeniden canlandırmak amacıyla süveyş kanalını açama çalışması yapılmış .Başarı ile sonuçlanmamıştır.

 

**************************************************************

OSMANLI DEVLETİNİN DURAKLAMA DÖNEMİ…….

 (1579-1699)


*Duraklama Dönemi padişahlari:

 -3. Murat(1574-1595)

-3. Mehmet(1595-1603)

-1.Ahmet(1603-1617)

-1.Mustafa(1617-1628 )-( ikinci defa 1622-1623)

-2. Osman(1618-1622)

-4.Murat(1623-1640)

-İbrahim(deli)1640-1648)

 -4. Mehmet(1648-1687)

-2.Süleyman(1687-1691)

-2. Ahmet(16911695)

*DURAKLAMA NEDENLERİ

 *İÇ NEDENLER;

 -Merkezi utoritenin zayıflaması

 -Eyalet yönetimlerin bozulması.

 -Ordunun,maliyenin,tarımın,ilmiye örgütünün,tımar sisteminin, bozulması.

 -Padişahlarin ve devlet adamlarinin iyi yetiştirilmemiş olmasi.

 -Çok uluslu bir devlet olması.

 

*DIŞ NEDENLER;

 -Osmanlının doğal sınırlarına ulaşması.

 -Avrupadaki coğrafi keşifler.(Amerika kıtasının keşfiyle Avrupaya bol miktarda altın ve gümüş getirilmiştir.Osmanlı ülkesinede sokulmuştur.Osmanlı parası gümüş ve altından olduğunda enflasyona neden olmuştur.İkincisi Ümit burnunun keşfiyle ticaret yolları değişmiştir.İpek ve baharat yollarının önemi kalmamıştır.Bu durumda Osmanlı ekonomisini olumsuz etkilemiştir.

 -Coğrafi gelişmeler,Rönesans,Reform hareketleri ,bilim ve teknik alanındaki gelişmeler Avrupa devletlerine güç kazandırmıştır.Osmanlı nın bu gelişmelere ilgisiz kalması.Kapitülasyonların olumsuz etkileri.

 

*DURAKLAMA DÖNEMİNDEKİ GELİŞMELER;

 *İRANLA İLE;

 -Ferhat paşa (Istanbul)antlaşmasi yapıldı(1590).Bu antlaşmayla Osmanlılar doğuda en geniş sınırlara ulaştılar.

 -Nasuh paşa antlaşması

 -Serav antlaşması

 

-Kasr-ı şirin antlaşması(1639-Bu antlaşmayla bugünkü Türkiye -iran sınırı çizilmiştir).

 

*LEHİSTAN İLE;

 -Lehistan seferi düzenlendi.

-Hotin Antlaşmasi(1621)

 -Bucaş antlaşmasi(1672-Osmanli batida en geniş sınırlara ulaştı.Osmanının topraklarına toprak kattıgı(Podolya’yı aldı) son antlaşmadır).

 

*VENEDİKLİLER İLE;

 -Venediklilerden Kandiye antlaşmasiyla Girit adası alındı(25 yil mücadele sonunda).Böylece Osmanlılar Venediklerin batı Akdenizdeki üstünlüklerine darbe indirmiştir.

 

*AVURTURYA İLE;

 -Zitvatorok Antlaşmasi yapildi(1606-Osmanlı devletinin Avusturya karşısındaki üstünlügü son buldu)

 -Uyvar kalesi alındı(‘’Uyvar karşısında bir Türk kadar güçlü’’sözü Avrupa’da söylenir oldu.

 -Vasvar Anatlaşmasi yapıldı(1664)

 -2.Viyana bozgunu

-KUTSAL BAĞLAŞMA(2. Viyana bozkunu sonucu Osmanlıyı parçalamak amacıyla
Avusturya,Lehistan,Malta,Venedik,Rusya arasında yapıldı).

 

-KARLOFÇA ANTLAŞMASI(1699-OsmanlI bu antlaşmayla ilk kez toprak kaybetti(Avusturyaya Macaristan,Lehistan’a podolya ve Ukrayna,Venediklilere mora yarımadası ve dalmaçya kıyıları verildi).Avrupa saldırı ,Osmanlı savunma durumuna geldi.Osmanlıda duraklama dönemi sona erdi,gerileme dönemi başladı).

 

***************************************

OSMANLI DEVLETİNDE GERİLEME DÖNEMİ

 

(1699-1774)

Gerileme dönemi padişahları:

 

-2.Ahmet(1695-1687)

-3.Ahmet(1703-1730)

-1.Mahmut(1730-1754)

-3. Osman(1754-1757)

-3. Mustafa(1757-1774)

*GELİŞMELER;

 -RUSYA İLE;

 -İstanbul Antlaşması(1700-Osmanlı Azak kalesini kaybetti.Rusya’ya İstanbul’da sürekli bir elçi bulundurma izni verildi.)

 

-Prut Antlaşmasi(1711-Osmanli kaybettigi Azak kalesini geri aldi.Rusya’nin Istanbul’da elçilik bulundurma izni kaldirildi.)

-İstanbul Antlaşması(1724)

 Önemi:

İran’kuzey ve batı toprakları paylaşıldı.Bu anlaşma Osmanlını Rusya ile yaptığı ilk dostluk antlaşmasıdır.

-Belgrat Antlaşmasi(1739-Osmanlinin 17. yüz yilda imzaladığı son kazançlı antlaşmadır).

 -2.Katerina döneminde savaşlar savaşlar başladı.

 -Rusya Lehistan iç işlerine karişmasi nedeniyle savaşalar hiz kazandi.Osmanli ordusu yenildi.

 -Çeşme Olayı(1770-Rusya Osmanli donanmasını çeşmede yaktı).

 -Küçük Kaynarca Antlaşmasi(1774) yapıldı.

 Önemi:

-Osmanlılar ilk kez halkı Müslüman olan bir toprak parçasını(Kırım) kaybetti.

 -Ruslara bu antlaşmayla ilk kez kapitülasyonlar verildi.

 -Ruslar ,Osmanlıların egemenliğindeki Ortodoksları koruma hakkını kazanmakla,Osmanlıların egemenlik hakkını sınırlamış ve iç işlerine karışma olanağını elde etmiştir.

 -Osmanlı devleti bu antlaşmayla dağılma sürecine girdi.

 -Aynalıkavak Tenkihnamesi imzalandı(1779-Osmanlı Kırım’ın bağımsızlığını onayladı)

 -1792 de Rusya ile yaş antlaşmasi yapıldı.Bu antlaşmayla Osmanli devleti çöküş dönemine girdi..

 

*AVUSTURYA İLE;

 

-Pasarofça Antlaşmasi yapıldı(1718)

 Önemi:

Osmanlı bu antlaşmayla birlikte barış siyaseti uygulamaya başladı.

 Avrupa’dan geri kaldıklarını kabullendiler.Kurumlarda değişiklik yapma ihtiyacını duydular.

 Osmanlılarda bu antlaşma ile lale dönemi başladı

 *Belgrat Antlaşmasi(1739)

 Önemi:

Osmanlı devletinin 17. yüzyılda imzaladığı son kazançlı antlaşmadır.

 -1791 de Avusturya ile Ziştovi antlaşmasi yapıldı.Avusturya ile olan savaşlar sona erdi.

 

İRAN İLE;

-1724-Antlaşması Osmanlı-Rusya arasında yapıldı.Bu antlaşma Rusyayla yapılan iilk işbirliği(İlk dostluk)antlaşmasıdır.Rusya İran'a girince Osmanlıda girdi.İki ülke savaş yerine antlaşma yaptı.Buna göre İran'ın kuzeyini Rusya,kuzey batısını da Osmanlı aldı.

 -1731 yılında Osmanlı kuvvetleri İrana girdi .Ahmet paşa komutasındaki kuvvetlerle İran arasında Kurucan savaşı yapıldı.İran birlikleri yenildi.1732'de Ahmet Paşa Antlaşması yapıldı.

 -Bu dönemde yapılan savaşlar 1746 yılına kadar sürdü.Kasr-ı şirin antlaşması esas alınarak antlaşma yapıldı.Bu tarihten sonra iranla savaşlar olmamıştır.

 

OSMANLI-FRANSA İLİŞKİLERİ

 1739 Belgrat Antlaşmasına aracılık yapan Fransaya kapitülasyonlar artırıldı ve sürekli hale getirildi(1740)

 

********************************************************

OSMANLI DEVLETİNİN DAĞILMA,ÇÖKÜŞ DÖNEMİ

 (1774-1792),(1792-1922)

Padişahlar;

 -1.Abdülhamit(1774-1789)

-3.Selim(1789-1807)

-4.Mustafa(1807-1808)

-2.Mahmut(1808-1839)

-Abdülmecit(1839-1861)

-Abdülaziz(1861-1876)

-5.Murat(1876-1876)

-2.Abdülhamit(1876-1909)

-5.Mehmet(Reşat-1909-1918)

 -6.Mehmet(1918-1922)



OSMANLI-FRANSA İLİŞKİLERİ

 -Fransa mısır’ı işgal etti(1798)

 -Osmanlı İngiliz ve Fransızlarla bağlaşma yaptılar.(ilk defa Avrupa devletine karşı,başka Avrupalı devletler,Osmanlılarla bağlaşmaya girdiler).

 -Abukır deniz savaşıyla Fransa donanması İngiliz donanması tarafından yenilgiye uğratıldı.

 -Akka ‘da Osmanlı kuvvetleleri Napolyonun ordusunu yendiler.

 -1801 El-Ariş anlaşmasıyla Fransa Mısır’ı terk etti.

 -1802'de Pariş Antlaşmsı yapıldı.

 

OSMANLI-RUSYA İLİŞKİLER

 1809-Çanakkale Antlaşması:Osmanlı iç meselesi ile uğraşırken Rusya ile Fransa bir antlaşma yapararak barışı sağladılar.Bunun üzerine Osmanlı devleti ve İngiltere ittifak oluşturdular.

 1812'de Bükreş Antlaşması yapıldı.Rusya ile olan savaşlara son verildi.Bu antlaşma ile Prut nehri sınır kabul edildi.Ortodoks olan Sirbistan'a bazı imtiyazlar verildi.

 

*******OSMANLI DEVLET ANLAYIŞI***********

Osmanlı devlet teşkilatı tarihte kurulan Türkdevlet teşkilatlarının en genişi ve en güçlüsüdür.İlk düzenli devlet teşkilatını Hun’lar kurmuştur.Devlet yonetimi ile ilgili ilk yazılı bilgilere Goktürk Yazıtlarında raslanır.İslami denemde ise devlet yonetimiyle ilgili ilk ornek Yusuf Has Hacip’in yazdığı Kutadgu Bilig adlı eserdir.Bu belgelerde belirtilen Türk yonetim felsefesi tarihteki  tüm Türk devletlerinde gorülür.

   Bu yonetim felsefesine gore Tanrı yonetme yetkisini hükümdar ve ailesine vermiştir.Buna ‘’Kut’’ denirdi.Buna gore hükümdar ailesine  Hanedan denmiştir.Hanedandan olmayan hükümdar olamazdı.

   İnsan unsuru on plana çıkarılmıştır.İnsanın eğitimi veonu yetiştiren kurumların gelişimine onem verilmiştir.Vicdani denetim sağlanmıştır.

-Devletin başında bulunan hükümdar Osmanlı hanedanına mensuptur.

-Osman Gazinin soyundan gelenler padişah olmuştur.

-Başa geçecek erkek çocuklardan hangisi belli degildi.Bu konuda bir veraset sistemi yoktu.

-Fatih padişah olunca kardeşlerini öldürme hakki tanidi.Bunu 1. Ahmet kaldirdi.En büyük ve saglikli olan hükümdar olur şartini getirdi.Ekber ve erşed olan hükümdar olur dendi.(Hanedanda en büyük ve saglikli olan).Buna Ekberiyet sistemi dendi.

-Orta Asya Türk geleneği ile Türk -İslam devletlerinin etkileri görülür.

-Geçmişten aldiklari mirasi (yönetim,askerlik,kültür ve medeniyet)yaşadiklari dönemin koşullarina uygun olarak daha da geliştirmişlerdir.                       

-Devletin sürekli olacağı anlayışı vardır.(Sonsuza kadar yaşayacak cihan hakimiyeti düşüncesi) Devlet Devlet-i Muazzama,Devlet-iAliyye gibi sıfatlarla nitelendirilmiştir.Bu ebedi devlet anlayışı (cihan devleti)daha önceki Türk devletlerinde de vardı.Osmanlı devleti de bu geleneği devam ettirmiştir.Türkiye Cumhuriyeti devletinde de bu anlayış vardır.Atatürk;’’Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır’’diyerek bunu ifade etmiştir.

-Devlet yönetimi şer’i ve örfi hukuka göre yönetilmiştir.

-Hükümdarlar devlet hayatını ve sosyal hayatı düzenlemek için örfe(töreye)dayalı kurallar koymuşlardır.Bunlara ferman (örfi hukuk)denir.

-İslam hukuk kurallarının etkisi büyüktür.Yönetim İslam hukukuna dayanmaktadır.Hükümdar icraatını İslama uygun yapardı.Dine uygun düzenlemek zorundaydı.

-Müslüman olmayan gruplara şer’i hukuk uygulanmamiştir.Onlar serbest birakilmiştir.(Islahat Fermanina kadar)

-Kişi egemenligine dayanan merkezi bir yönetim kurulmuştur.Egemenlik hakki padişahindir.Padişahin egemenligi esastir.Bu tanrinin bahşettigi bir görevdir.

-Padişahlar idari,askeri,mali, ve hukuki konularda geniş yetkilere sahipti.

-Padişahlar yetkilerini kullanirken kanun,gelenek ve göreneklere uymak zorundadir.

-Devleti genişletmek ve geliştirmek,halkin refah ve mutlulugunu saglamak hükümdarin başlica görevidir.

-Hükümdar Türk geleneklerine göre devlet işlerini divan denilen kurulda görüşüp karar alirlardi

-Osmanlı devleti 19. yüz yılda klasik dönemine son verdi.Tanzimat ve meşrutiyet dönemlerinde padişahın yetkileri yeniden düzenlendi.Meşrutiyet’e geçildi fakat yetki,karar verme padişahta oldu.Padişahlar mutlak yönetim hakkını kullanmaya devam ettiler

-Osmanlı devlet anlayışında hoşgörü vardır.Höşgörülü bir idare kurulmuştur.Azınlıklara hoşgörülü davranılmıştır.

         *  PADİŞAHLARIN YETKİ VE SORUMLULUKLARI*

-Her şeye egemen idiler.

-Halkı şer’i ve örfi hukuka göre yönetmek.

-Sınırsız şekilde kural koyma yetkisine sahiptiler.

-Sosyal ve devlet hayatını düzenlemek.

-İktidarı temsil etmek.

-Halkın can,mal ve namusunu korumak,aç ve açıkta insan bırakmamak.

-Orduya başkomutanlik etmek

-Divana başkanli etmek.(Fatih ile uygulanmamiş sadrazam başkanlik etmiştir.)

-Padişahlar,bulunduklari görevi ,kendilerine tanri tarafindan verilmiş bir emanet olarak görürlerdi.

-Hükümdar halk ile bütünlük sağlardı.

-Padişahlar adalete dayali bir yönetim oluşturmaya ve ülkenin güvenligini saglamaya önem verirlerdi.En önemli görevi adaleti saglamakti.

                                    *     MERKEZ YÖNETİMİ     *

-Merkezi yönetim ,başkentte idari bilimlerden oluşturulan merkez teşkilati ile yapilirdi.

-Devletin başinda padişah bulunurdu.

-Devletin yönetimi saraydan yapılırdı.

-Sarayda bulunan Divan teşkilati devleti idare ederdi.

                    *MERKEZ YÖNETİMİ*

-Merkezi yönetim ,başkentte idari bilimlerden oluşturulan merkez teşkilati ile yapilirdi.

-Devletin başinda padişah bulunurdu.

-Devletin yönetimi saraydan yapılırdı.

-Sarayda bulunan Divan teşkilati devleti idare ederdi.                  

                      *SARAY:*

-Padişahin ozel yaşantisinin geçtigi ve devlet işlerinin grüldügü yerdir.

-Osmanlıda ilk saray Bursa’da hisar içinde kurulmuştur.Daha sonra Edirne’de ve İstanbul’da kurulmuştur.

-Fatih İstanbul’da Topkapı sarayını yaptırmıştır.  

-İlk osmanlı sarayı Bursada hisar içinde yapılmıştır.

-Edirne başkent olunca oradada yapilmiştir.

-İstanbul başkent olunca bir süre bugünkü istanbul üniversitesinin binası saray olarak kullanılmış,Fatih Topkapı sarayı yaptırınca oraya taşınılmıştır.

-Osmanlının son dönemlerinde batı tarzı saraylar yapılmıştır(Yıldız.,Dolmabahçe)                    

  ********MERKEZ TEŞKILATI*************

  *DİVAN (DİVAN(DİVAN-I  HÜMAYUN)*

*ÖZELLİKLERİ:

-Devlet işlerinin görüşüldüğü ve halkın şikayetlerinin dinlenildiği kuruldur. yerdir.

-Merkez teşkilatinin temelidir.Merkez örgütünün en önemli kurumudur.

-Devlet işlerinin gorüşülüp karar verildigi ve halkin şikayetlerinin dinlenildigi kuruldur.

-Siyasi,idari,orfi,şer'i,adli,mali konular ve şikayetler gorüşülüp karara baglandigi yerdir.

-Padişahin danişma orgütüdür.

-Gördüğü işlere göre çeşitli adlar verilmiştir;Ayak divanı,ikindi divanı,galebe divanı gibi.

-Orhan Bey zamanında kurulmuştur.

-İlk kurulduğunda üyeleri:Padişah,Vezir,Bursa kadısıdır.

-1.Murat zamanında Vezir-Azamlık oluşturulunca sayısı arttı.

-Yükseliş doneminde üye sayisi artti.

-Fatih'e kadar divana başkanlik hükümdarlar yapmiştir.Fatihten itibaren Vezir-i Azamlar yapmiştir.Padişahlar ''kafes arkasi''denilen yerden

toplantıları izlemişlerdir.

-Dian toplantıları saray'ın içinde ''Kubbealtı''denilen yerde yapılırdı.

-Divan toplantıları Fatih'e kadar haftada her gün yapılırdı.

-Fatih haftada dorde indirmiştir.

-17. Y.yüzyılın ortalarında divan toplantıları ikiye indirilmiştir.

-Divan 2. Mahmut zamanında 1826'da kaldırılmıştır

*ÜYELERİ:        

-Padişah

-Vezirler              

-Defterdar         

-Kazasker       

-Nişanci     

-Kaptanı Derya (Yükseli döneminde oldu)  

-Yeniçeri ağası(vezir rüdbesinde olan)

-Şeyhülislam(yükseliş döneminde oldu)    

*PADİŞAH:

-Her şeye egemen idiler.

-Halkı şer’i ve örfi hukuka göre yönetmek.

-Sınırsız şekilde kural koyma yetkisine sahiptiler.

-Sosyal ve devlet hayatını düzenlemek.

-İktidarı temsil etmek.

-Halkın can,mal ve namusunu korumak,aç ve açıkta insan bırakmamak.

-Orduya başkomutanlik etmek

-Divana başkanli etmek.(Fatih ile uygulanmamiş sadrazam başkanlik etmiştir.)

-Padişahlar,bulunduklari görevi ,kendilerine tanri tarafindan verilmiş bir emanet olarak görürlerdi.

-Hükümdar halk ile bütünlük sağlardı.

-Padişahlar adalete dayali bir yönetim oluşturmaya ve ülkenin güvenligini saglamaya önem verirlerdi.En önemli görevi adaleti saglamakti.

-Devleti temsil eder ve  yönetir.

-Tek yetki sahibidir.

-1. dereceden memurların tayinini yapar.

-Savaşlarda ordulara kumandanlik yapar

-Divana başkanlik yapar

-Fatih'ten itibaren başkanligi Vezir-i Azam'a birakmişlardir.Kendileri Divan toplantilarini ''kafes arkasi'' denilen yerden izlerlerdi.

-Şehzadelikleri döneminde lalalar tarafinda yetiştirilir ve sancaklarda gorev alarak(1.Ahmet’e kadar)devlet deneyimi kazanirlardi

*2)VEZİR-İ AZAM*     

-padişahin vekilidir

-Padişahtan sonra tüm devlet işlerinden sorumlu olan ikinci şahistir.Bugün başbakan’in görevlerini üslenmiştir.

-Seyfiye sınıfının divandaki temsilcidir.

-Padişahin mührü bulunur.

-İlk olarak 1.Murat doneminde oluştulmuştur.

-İlk Vezir-i Azam Çandarlı Halil'dir.

-Fatihle birlikte Divan'a başkanlik yaptilar   

-Padişah seferi çikmadigi zamanlar ''Serdar-i Ekrem unvani ile sefere çikarlar

-Kaldıkları saraya Paşa kapısı ve sonraları Bab-ı Ali denmiştir.

-Gorevden uzaklaştirilmalari mührün alinmasiyla olurdu.

*3)VEZİRLER(Sadrazam)*

 -Vezir-i Azam'ın emrindedirler.

-Vezirlik kurumu Orhan bey dneminde oluşturuldu

-İlk vezir Alaaddin Bey 'dir.

-Vezir olmak için sırasıyla sancak beyi,beylerbeyi,,Rumeli beylerbeyi olmak gerekirdi.

-1.Murat'a kadar bir tane idi.1.Murat dneminde 3'e çıkarıldı.16.y.yılın sonlarına doğru sayısı 7'ye  çıkarıldı.Bunlara ''kubbealtı  vezirleri''denmiştir.

-Vezirler divanda rütbece sıralanırdı(kubbenişin vüzere).

*4)KAZASKER(KADIASKER)*

-Adalet ve hukuk işlernden birinci dereceden sorumludurlar.

-Ayrıca diyanet ve eğitim işlerine bakarlardı.

-Divanda büyük davalara bakarlar

-İlmiye sınıfının divandaki temsilcidir.                   

-Kendi bolgelerinde bulunan kadı ve  müderrislerin atamalarını yaparlardı.

-1.Murat zamanında Bursa'da kurulmuştur.

-1480 yılına kadar bir tane idi.Fatih doneminde sayısı 2'ye çıkarıldı(Anadolu kazaskeri,Rumeli kazaskeri).

*5)DEFTERDAR*

-Mali işlere bakarlar

-Kalemiye sınıfının  divanda temsilcidir.

-İlk sıralar bir tane iken sonraları sayısı artmıştır.

-Rumeli defterdarı baş defterdardır.

-İstanbul'un gelir ve giderlerine,yalıların vergilerine bakan Şıkk- Sani denilen defterdardır.

*6)NİŞANCI(Teki-i Tuğraii)*

-Kalemiye sınıfının divandaki temsilcidir.

-Padişah fermenlerini yazarlar.

-Ferman ve beratların üzerine padişah Tuğrasını çekerler.

-Fethedilen araziyi kayda geçirip,has,zeamet,tımar dağıtırlardı

-Tahrir defterlerindeki düzeltmeleri yaparlar.

-Tapu ve kadastro işlerine bakarlardi.

*7)REİSÜLKÜTTAP*

-Divan üyesi değildir.

-Önceleri Nişanciya bagli iken 16.y yilda diivan üyeleri arasina girmiştir.Bugünkü dişişleri bakaninin işlerini yapardi.

-Divan katiplerinin başidir

-Divan kararlarını yazarlar.

-Devletin bürokrasi işlerini yürütürler.

-Ülkenin dış ilişkilerine bakarlar.Tercüme işlerini yürütürler.

-2.Mahmut döneminde nazırlıklar oluşturulunca hariciye nazırlığına dönüştürülmüştür.

*8)KAPTAN-I DERYA(KAPTAN PAŞA)*

-Donanma ve denizcilik ile ilgili işlerden sorumludur.

-Divan üyesi değildir.

-İstanbulda bulunduğu zamanlar divan toplantılarına katılır.donanmayla ilgili bil verir.

-16. yüz yıldan itibaren divan üyeliğine kabul edilmiştir.

-İlk  divan üyesi olan kaptan-ı derya, Barboros Hayreddin Paşadır.

*9)ŞEYHÜLISLAM*

-Baş müftüye 17. Y. Yildan itibaren bu unvan verilmiştir.

-Kanuniden itibaren divanın doğal üyesi olmuştur.

-Dini işlerden sorumludurlar

-İlmiye sınıfının divandaki temsilcidirler(Gerileme dneminde olmuşlardır)

           -Divan üyesi oluınca ilmiye sınıfının başkanı olmuşlardır.Kazaskerlerin üstünlüğüne son vermişlerdir.

-Devlet işlerinde karalarin şeriata uygunluguna kara verirlerdi.Verdikleri kararlara ''Fetva''denirdi.

*10)YENİÇERİ AĞASI*

-Yeniçeri askerlerinin başidir.

-Vezir rüdbesi  olan divan üyesi olurdu.

-Arz günü onceden Padişahin huzuruna çikar yeniçeriler hakkinda bilgi verirdi.

-İstanbul’un güvenliğinden sorumludur.

                              *

*İSTANBUL'UN YONETİMİ(Başkent'in Yonetimi)*

-İstanbul'un yonetimine onem verilirdi.

-Osmanlıların İstanbul'a verdikleri adlar:-Dersaadet,İslambol,Der-i Aliyye

-Yeniçeri ağası:İstanbulun güvenliğinden sorumluydu.

-Muhzzır Ağa:Yeniçeriler arasındaki güvenliğe bakardı.

-Sübaşi:Gündüz polisinin başidir.Sivil halkin güvenliginden sorumludur.

-Asesbaşi:Gece polisinin başidir.Sivil halkin gece güvenliginden sorumludur.

-Şehremini(Şehir Emini):belediye hizmetlerinden sorumludur.

-Mimarbaşi:Yapilardan sorumludur. Mimarbaşinin onayi olmadan

İstanbul'da bina yapılamazdı.

-Muhtesip:İstanbulda her çeşit sinayi ve ticari faaliyetlerin düzenlenmesinden sorumludur.

-İstanbulda en büyük mülki amir taht kadısıdır.İstanbul’un adalet işlerinden sorumluydu.

-İstanbul'un ihtiyaçlarının karşılanmasından birinci derecede sorumlu  olan Divan-ı Hümayun, daha sonra İstanbul Taht Kadıasıdır.

-Divan üyelerinin temsil ettikleri sınıflar: Seyfiye,İlmiye Kalemiye

-Seyfiye sınıfının  Divandaki temsilcileri:Veziriazam,vezirler,Kaptanpaşa,Yeniçeri agasi(vezir rüdbesinde olan)dır.                    

-İlmiyeyi sınıfının Divandaki temsilcileri:Kazasker,Şeyhülislamdır.

-Kalemiyeyi sınıfının Divandaki temsilcileri:Nişanci,Defterdardır.

                                      DİVAN                             

                                  * PADİŞAH 

      *                         *                     *

SEYFİYE             İLMİYE      KALEMİYE

-Vezir-i Azam    -Müderris      - Defterdar

-Vezirler               -Kadı              -Nişancı

-Sancakbeyleri    -Müftü(Baş

-Beylerbeyleri       müftüye şeyhülislam denir)

-Alaybeyleri

-Kaptan-ı Derya

-Yençeri Ağası

-Sipahiler                                   

*SEYFİYE SINIFI (Ehl-i Seyf ,Ehl-i Örf ,Ümera)

Mensulari:Veziriazam,vezirler,beylerbeyleri,sancakbeyleri,Alaybeyleri,Kaptanı derya,tımarlı sipahiler,yeniçeriler.

a)Ozellikleri:              

-Yürütme gücünü temsil eder

-Orf uygulayıcısıdır.Bundan dolaayı ''Elh-i Orf ''denmiştir.

-Silah taşima e kullanma yetkisine sahiptirler.Bundan dolayi ''Ehl-i Seyf''denmiştir.

-Buyurma yetkileri vardır.

b)Görevleri:Görevleri:İdari ve askeri görevleri vardır.Bulundukları yerin  idaresini ve güvenliğini sağlarlar.

-Ynetim grevinde bulunan her derecedeki grevli ''Bey'',''Paşa'' unvanlari ile taşrada grev alirlardi.

-Bey ve paşalar kadi ile birlikte idare  etmek zorundadir.

*İLMİYE SINIFI(Ulema)

Mensupları:Kadı,Müderris,Müftü.

Görevi::Devletin temel ideolojisini savunan ve kuşaktan kuşaga  aktaran gruptur.

-Üç gorevi vardır.

-Tedris(Bilgi aktarma (eğitim-oğretim):Müderrisler yapar

-Kaza(Hüküm verme(Yargı):Kadılar yapar.

-İfta(Kararların  şeriata uygunluğunu beyan etme yetkisi(Fetva verme):Müftüler yapar.

-Ozellikleri:

-Medrese tahsilidirler

-Aralarında ince bir denge vardır.Gorev değişikliği yapabilirler.

-Divandaki temsilcileri:Kadıasker,Şeyhülislam

  *KADILAR*

*Kadıların Gorevleri:

-Yargıç olarak islam hukukunu uygularlar.

-Adalet işlerini yürütürler.

-Kişiler arasi anlaşmazliklari  çozümlerler.

-Miras,ticaret,nikah işlemlerini  karara baglarlar.

-Yonetici gorevleri vardır.

-Avarı vergilerinin toplanmasını sağlarlar.

-Kararlarını şeri  hukuka gore verirlerdi.

-Bulundukları yerlerin belediye  başkanı gibidirler.

-Hükümet emirlerini yerine getirirler

-Ticari ve ekonomik faaliyetleride denetlerler.

-Kadıaskerler:İlmiyenin zlük işlerini düzenlerler.İşleri ''ruznamçe'' denilen kayıt deterlerine yazarlar.Divanda ilmiye sınıfını temsil eder ve divanda büyük davalara bakarlar.

-Toprak Kadıları:16 y.yılın sonlarına kadar seyyar kadılar vardı.Bunlara denirdi.

Kadılarla ilişkili olanlar:

-Naib:Kadının yerine bakan vekildir.

-Kassam:Miras  işlemlerini  yneten grevlidir.

-Muhzırlar:Mahkemelerde kadılara  bağlı çalışırlar.Davalıları mahkemeye getirmek,davacının hakkının  alınmasında yardımcı olurlar.

-Subaşilar:Kamu davasinda suçluyu mshkemeye getirirler.

Sicil-i Mahfuz:Mahkeme kayıtlarının yazıldığı  defterlerdir.

-İlam:Kadıların  verdikleri kararlardır.

*C-KALEMİYE SINIFI*

-Osmanlının idari ve mali bürokrasisisini oluşturur.

-Divandaki temsilcileri:Defterdar,Nişancidir.

-Mali grevini defterdar'a bağlı kalemler yapar.

-Mülki grevi   Nişanci ve ona bagli reisküttap ve de ona bagli kalemler yapar.

      *****   OSMANLIDA TAŞRA  YÖNETIMI******

                 TAŞRA TEŞKILATI

-Eyaletler:Beylerbeyleri yönetir.

-Sancaklar:Sancakbeyleri yönetir.

-Kazalar:Kadılar ile birlikte bey ve paşa’lar yönetir.

-Köyler:Köy kedhüdası.

                                        Ülke

                                                *

    *                   *                    *                          *                             *   

*Eyalet      *Sancak           *Kaza                *Nahiye                    *Köy         

(Beylerbeyi) (Sancak beyi)   (Kadı,subaşı)  (Tımarlı sipahi-   (Tımarlı sipa-     

                                                                        hiler)                     hiler,nahipler)                  

-Subaşilar:Güvenlikten sorumludurlar.

-Kadı ve nahipler:adalet işlerinden sorumludurlar.

                                                             EYALETLER

                                                                    *

             *                                                     *                                                                             *

*Merkeze Bağlı Olanlar                   *Özel Yönetimi Olanlar                            *Ayrıcalıklı Eyaletler

-Yöneticileri merkezden atanır.      Bu eyaletlerin valilerine                           -İç işlerinde serbest ,dışişlerinde

-Dirlik sistemi uygulanırdı.              ve askerlerine salyane denilen                Osmanlı devletine bağlıdırlar.

-Saliyanesiz eyaletlerdir.                 maaş verilirdi.                                              Her yil vergi ödemek ve asker

-Anadolu ve Rumeli eyaletleri         -Saliyaneli eyaletlerdir(yıllıklı )              yollamak zorundadırlar.

yönetimi bu şekildeydi.                     -Gelirleri yillik olarak iltizam usulü      -Yöneticileri kendi  halkindan seçilir

                                                               ile,mültezimler (tahsildar) tara-              ve padişahin onayi ile atanirdi.

                                                               fıkdan toplanırdı.                                       (Eflak,Boğdan,Erdel,Kırım,Le-

                                                               -Dirlik sistemi bu eyaletlerde uy-            histan gibi)

                                                               gulanmazdı.                                                -Kırım vergi vermez asker verirdi.

                                                              (Tunus,Cezayir,Mısır,Yemen,Bağdat)     -Hicazdan kutsal yer olduğu için

                                                                                                                                      vergi ve asker alınmazdı.

                                        Eyaletlerde uygulanan Teşkilat ve idari sistemler

                                                                              *

         *                                     *                                        *                                           *                                 *

Tımar sistemi             *İltizam sistemi           * Kaza-i İdari sistem          * Lonca teşkilatı        * Köy ve mahalle Teşkilatı     

-Hizmet karşiligi       -Özel Yönetimi olan       -Kadilar:Adalet işle-          -Esnaflarin oluş-          -Köy kethüdasi

toprakların gelir         eyaletlerde uygulanı       rine bakarlar.                   turduğu teşkilattır.      -Yiğitbaşı

lerinin verilmesidir.  -Devletin alması gere-     -Subaşılar güvenli-           -Mesleki haklarını        -İmam

-Tımar alanlar atlı      ken vergi mültezimlere    ğe  bakarlar.                    korumak,geliştirmek  -Son dönem-

asker beslerler            müzayede ile verilir.        -(Bey ve paşalar)             amaciyla kurulmuş-      lerde muhtar                                                                                   -Bu sistem merkeze   -Mültezimler vergiyi        .                                         tur.Ahlaki egitimide     *Cemaat yöne-

bağlı eyaletlerde uy-   devlete peşin öderler.                                                önem vermişlerdir.        timleri vardır.

lanır.                            -Saliyaneli eyaletlerde

-Dirlik adı altında uy-     uygulanır.

lanır.

-Dirlikler 3’e ayrılır

-Has,zeamet,tımar

 ****OSMANLIDA ORDU TEŞKILATI****

                                                           ORDU

  ..................*....................                                .......................*.............................                                                                                                                              *Kara ordusu(Ordu-yu Hümayun)                 Deniz Donanması(Donanma-yu Hümayun)

                                                                                             (Deniz kuvvetler

 ..............*  .............                                ......* .........            ............. *.............

Kapukulu Askerleri                             Eyalet Askerleri         Yardımcı Kuvvetler

                                                             -(Tımarlı sipahiler)      -Akıncılar

.......*.........               ..... *.......                                                     -Azaplar

Piyadeler                 Süvariler                                                   -Deliler

-Acemi oğlanlar      -Sipahi                                                      -Gönüllüler

-Yeniçeriler            -Silahtar                                                    -Derbent muhafızları

-Topçular                 -Sağ Ulufeciler                                         -Bağlı beylik ve devletlerin   

-Top arabacıları      -Sol Ulufeciler                                           gönderdiği askerler.

-Cebeciler               -Sağ Garipler                                            -Yörükler -müsellemler.

-Humbaracılar        -Sol Garipler

-Lağımcılar    

 **************OSMANLI TOPLUMU*********************

-Toplum:Orgütlenmiş gruplar  halinde yaşayan insanlarin oluşturdugu bütündür.

-Toplumun en küçük birimi ailedir.En orgütlenmiş biçimi de devlettir.

-Devlet:Bir arada yaşayan insanlarin oluşturdugu en üst düzey orgütlenme biçimidir.

-Devletin kurulma şartlari:-Halk

                                          -Ülke

                                          -Egemenlik

-Osmanlı toplumu denildiğinde;Ülke sınırları içinde yaşayan sosyal grupların bütünlüğü anlaşılır.

-Osmanlı toplum yapısı denildiğinde;Devletin sınırları içinde yer alan sosyal grupların etnik(ırk),                           

  dinsel ,ekonomik ve siyasal bakımdan nasıl orgütlendikleri ve aralarındaki ilişkilerin niteliği anlaşılır.

-Osmanlı toplumu ırk'a (etnik) gore değil ,inanç ve düşünce temeline gore orgütlenmiştir.

***** OSMANLI TOPLUM ANLAYIŞI**********

(Toplum Düzeninin Ve Yonetim Felsefesinin Temel Düşünceleri)

*Osmanlı sosyal sistemi;Batının aksine çelişkilere dayanan sınıflaşmadan değil,ilkelerden hareket eden nizam fikrinden kaynaklanmıştır.Soy asaleti,zellikle bencilliğin bertaraf edildiği Türklerde,yerini     yetenek ve erdemin ,üstünlüğüne bırakmıştır.

*Osmanlı toplum anlayışına gore insan;yaratılanların en üstünü ve en değerlisidir.Yaradılışı gereği sosyal bir varlıktır.Başkalarıyla yaşamak zorundadır.Bu ozellikler ve zorunluluklar gereği toplumsal yaşam ve ulus yaşamı oluşmuştur.

*Toplumsal yaşamin saglikli olmasi ve sürmesi için de;

-Her birey yetenek ve niteliklerine gore toplumda yerini almalıdır.Yetenek ve bilgi birikimine gore uygun iş yapmalıdır.

-İşbolümü toplumsal yaşayışta zorunludur.Bu durum zorunlu olarak toplumsal sınıfları doğurur.Bundan dolayı toplumda tabakalaşma zorunludur.

 Buna Gore;

*Topluma sahip çıkılmalı,haksızlıklara meydan verilmemeli,kotülükler onlenmeli,adaleti ve güvenliği, huzur ve mutluluğu sağlamalı,toplumsal barışın sağlanması için din kurumlarına onem verilmeli,adil ve hoşgorülü bir yonetim oluşturmalı.Bunun ve devamı için de devlete,dolayısiyle hükümdara gereksinim vardır.

*Osmanlı Toplum Yapısının Dayanakları*

Adalet

Devlet

Din

Egemenlik

Ordu

Servet

Halk

 Bunlardan biri olmazsa devlet varlığını sürdüremez.

    **************OSMANLI TOPLUM YAPISI*********

*1-ETNİK YAPIYA GORE:

-Devletin ilk yıllarında nüfusun çoğunluğu Türk (Türkmenler)idi.

-Fetihlerle ülke genişleyince,etnik yapi da çeşitlilik gorüldü.

-Zamanla Osmanlı toplumu içinde şu gruplar yer aldı;

-Rumlar

-Sırplar

-Bulgarlar

-Romenler

-Slavlar

-Ermeniler

-Arnavutlar

-Araplar

-Acemler.

-Devlet,etnik gruplara karşi;Dil,din,irk ayrimi yapmadi.Tüm gruplara karşi hoşgrülü ve

  adaletli davrandı.Boylece uzun yıllar barış içinde yaşamalarını sağladı.

*2-DİNİ YAPIYA GORE:

Osmanlı toplumu millet sistemine gore orgütlenmiştiR.Millet ırk anlamında değil toplum anlamında kullanılmıştır.

-Millet sisteminin temeli dini esaslara dayanır.Buna gore ülke de yaşayanlar müslim ve gayri müslim olarak orgütlenmiştir.Egemen olan Müslimlerdir.

*a)Müslimler(Müslümanlar):

-Toplumun çoğunluğunu oluşturur.

-Devletin kurucusu ve sahibi müslüman Türklerdir.

-Müslüman halkın çoğunluğu Türkler ve araplar idi.Bunlardan başka ;

Arnavutlar(Müslüman)

Boşnaklar(Hristiyanligin Bogomiller mezhebi mensubu olan sirplarin müslüman olmalariyla aldiklari isim.)

Acemler (İranlılar)vardı.

-Müslümanlar arasında sünni mezhepler ve tarikatlar vardı.Bazı tarikatlar(Bektaşi,Bayrami,Mevlevi,Kadiri,Nakşibendi, ve Yesevi gibi)yonetimde etkili olmuşlardı.

*b)Gayri Müslimler:

-Hristiyanlar,musevilerdir.

-Din ve düşünce temeline gore orgütlenmişlerdir.

-Dini liderlerinin başkanliginda cemaat yonetimi oluşturmuşlardir.

-Din ve inançlarında serbest bırakılmış,belirli bir ozerklik tanınmıştır.

-Kendi dinlerinin hukuklarını uygularlardı.

-Topluma karşi işledikleri suçlarda kadilar karar verirdi

-Müslüman olma koşuluyla devlet hizmetlerinde  gorev alabilirlerdi

-Devlete vergi verirlerdi.

-Askerlik yapmazlardı.1856 İslahat fermanıyla askerlik mecburiyeti getirildi.Müslümanlarla olan ayrılıklara son verilmiştir.

*HRİSTİYANLAR:

-Osmanlı toplumunun 3/4 nü oluşturular.

-Çoğunluğu ortodoks mezzhebindendir.Başkanları istanbuldaki patriktir.

-Ortodoks Gruplar:

Rumlar(Ortodoksların içinde çoğunluğu oluştururlar).

Ermeniler(Hiristiyanlığın Monofizizm mezhebindendirler.Tanrılıkla insanlığın isada birleştiğine inanırlar).

Sırplar

Bulgarlar

Romenler

Arnavutlar

Habeş halkinin bir kismi

Mısır halkının bir kısmı.Eflak -Boğdan halkı.

Az sayıda da;

Süryani

Yakubi

Nesturi

Maruni hiristiyan vardır.

*MUSEVİLER(Yahudiler)

-1492 de İspanyada iltica edenler

-Bohemya ,Avusturya,Polonyadan iltica edenler.

 -İstanbul,Bursa,Selanik,Halep,Bağdat da otururlardı.

-Ticaretle uğraşırlardı.

-Dini liderlerinin başkanliginda oluşturduklari cemaat yonetimiyle yaşadilar

-Hoşgorülü ve adaletli osmanli yonetimi altinda kaldilar.Osmanliya ihanet etmediler.

        *3-SOSYAL YAPIYA GORE:

-Klasik osmanlı düzenine ve devlet ideolojisine (resmi tasnif)gore toplum ikiye ayrılır.

a)ASKERİ:

-Yoneten sınıftır.

-Millet-i Hakimiye de denir.

-Padişahin dini ve idari yetki tanidigi devlet gorevlileridirler.

-Hem sivil hem de askerlik ile ilgili gorevleri yaparlar.

-Reayadan ayıran temel nitelik vergi vermemeleridir.

Mensupları;

-Saray halkı

-Seyfiye:Kul statüsündedir.

,İlmiye:Kul sıtatüsünde değildirler.Türk ve müslüman kokenlidirler.En fazla servet edinen sınıftır.Oldüklerinde devlet mallarına el koyardı(müsadere usulü)

-Kalemiye:Kul statüsünde değildirler.

B)REAYA

-Yonetilen sınıftır.

-Millet-i mahkume de denir.

-Askeri sınıfın dışında kalan halk oluşturur.

      ************OSMANLI EKONOMİSİ*************

*Ekonomi:Üretim,dağıtım ve tüketim ile ilgili etkinliklerin tümüne birden denir.

*Ekonominin dayandığı sektörler:Tarım,hayvancılık,sanayi,ticaret ve madenciliktir.

*Ekonominin dayandığı temel kaynaklar:

-İnsan

-Toprak

*Ekonomide üretici unsur;Reaya dır(Köylüler,konar-Göçerler,esnaf ve zenaatkarlar).

*Ekonomi politikalarının amacı:Halkın refahını sağlamaktır.

*Osmanlının iktisat anlayışı:

--Osmanlı 18. y.yıla kadar güçlü bir ekonomi yapıya sahipti.

-Osmanlının sınırları genişleyince ticarette önem kazanmıştır.

-Devlet ve toplum felsefesiyle yakından bağlantılıdır.

-Devlet ekonomik faaliyetleri denetim altına almıştır.

-İktisadi siyasette devletin mali ihtiyaç ve kaygıları önemli yer tutuyordu.

-Daire-i adalet ‘e göre ülke içinde temel mallar yeterli miktarda olacak,hazine gelirlerinin mümkün mertebe artırılmasına dikkat edilecek,toplumda adalet ve huzur sağlanıp halkın çok üretim yapması sağlanacak.Böylece,devletin hazine gelirleri çoğalacak,dolayısiyle de ordu ve devletin güçü artacaktır.

-Ekonomik faaliyetlerin tümü reayanın sıkıntıya düşmeden ,bolluk içinde yaşamasını sağlamak amacıyla düzenlenmiştir.Devlet;talep kadar arz yaratmak ,şayet arz ,talebi karşılamıyorsa ticaret sayesinde açığı kapatmanın önlemlerini almak zorundaydı.

-İthalata sınırlama getirilmemiştir.

-Hububat gibi temel ihtiyaç mallarının  ve silah yapımında kullanılan madenlerin ihracatı ise yasaklanmıştır.

-İstanbul’un ve diğer büyük şehirlerin gıda ,yakacak ihtiyaçlarının karşılanmasına önem verilirdi.

**********OSMANLI  İKTİSADİ DÜZENİ(sistemi)**********************

Özellikleri:

-Selçuklu ekonomisinin temelleri üzerinde şekillenmiştir.

-Orta Asya ve Orta Doğu 'nun     tecrübe birikimi, Anadolu'nun  ve fethedilen bolgelerin mahalli gelenekleri islam çerçevesinde yoğrularak ozgün bir sistem oluşturulmuştur.

 -Sistem liberal değildir.Diğer iktisadi sistemlerle etkileşimde bulunmuş olmasına rağmen ,kendine has orijinal bir sistemdir.Egemenliğin bir kişide olması,bolünmemesi ilkesi, devlete rakip  iktisadi güçlerin belirlenmesini engellemiştir.Toprakta ilke olarak devlet mülkiyeti kabul edilmiş,sanayi ve ticaret kesimlerinde de servet ve mülkiyetin belli ellerde toplanması ve aşırı zenginleşme yani toprak aristokrasisi ile burjuvazinin oluşması engellenmek isten-miştir(Batıda iç ve dış somürü olduğundan sermaye birikimi oluştu.Merkantilizm polikalar

lanmasıyla daha büyük sermaye birikimi oluıştu.Bunun sonucu olarakda sanayi devrimi oldu.Osmanlıda ise bu gelişmeler gorülmemiştir.Geleneksel olarak sermayenin  belli ellerde toplanması ve birleşmesi müsadere kullanılarakta onlenmiştir).

-Toprak devletindir, işletme hakki koylünündür,vergiyi toplama hakki da sipahinindir.

Koylünün toprağını kendi toprağı gibi  işletmesi,tüccar ve küçük sanayicinin güven içinde çalışmaları sağlanmıştır.

-Belli kişilerin teşviki ve zenginleşmesi yerine sosyal   refah gozetilmiştir.

-Emeği ile geçinenler ayrı bir zümre oluşturmamışlardır.

-Fakat yabanclara tanınan kapitülasyonlar nedeniyle osmanlı büyük sanayi devrimini yapamamıştır.Mevcut olan küçük sanayisinide kaybetmiştir.

*Atatürk''Siyasi,askeri zaferler ne kadar büyük olrsa olsunlar,ekonomik zaferler ile taçlandırılamazlarsa elde edilen zaferler kalıcı olmaz,kısa zamanda sner.''diyerek ekonomik gelişmenin onemini vurgulamıştır.

*Osmanlının Piyasa Mekanizması:

-Kendine has bir ozelliği vardır.

-Tam rekabet sağlanmaya çalışılırken rekabetin rekabeti oldürmesi engellenmek istenmiştir.Bunun içinde etkili bir piyasa denetimi sağlanmıştır.

-Tekellerin oluşmasina izin verilmemiştir.

-Fiyat istikrarına nem verilmiş ve bunu sosyal refah için gerekli gorülmüştür.

-Ekonomik faaliyetler büyük anlamda planlanmıştır.

-Dış ticaret teşvik edilmiş  fakat ithalat ilke olarak kısıtlanmıştır.

-Transit ticarete verilen geleneksel onem sürdürülmüştür.

*Bu  sistemde;

-Devlet yatırımcı değildir.

-Devlet ticaretle uğraşmaz.

-Devletin harcamaları genellikle ;iç ve dış güvenlik,adalet ile bürokrasi alanlarını kapsar.

-Ticaret ve sanayi serbesttir.

-Hakimiyet alameti olarak para bastırılmış fakat yabancı paraların tedavülde(dolaşımda) bulunmasına engel olunmamıştır.

-Devlet düzenleyicidir.

-Devlet kalite,fiat ve şehirlerin beslenmesinde emredici konumdadir.

-Bazı kısıtlayıcı hükümler getirilmiştir(Hububat,silah yapımında kullanılan maddelerin ihracatı yasaklanması gibi).

-Osmanlı ekonomisinin bu ozellikleri esnekliğini zamanla kaybetmeye başlamış ve batılaşma zihniyeti ve yapısı opnuın yerini almaya başlamıştır.Bu yeni süreç içinde başvuru kaynağı batı olmuştur.Bu yüzden sosyal refah kavramının yerini kalkınma;güçlü orta sıonıf fikri yeriniş  büyümenin moturu olacak bir avuç burjuvazininoluşturulması;adil gelir dağılımı  yerini  servet birikimi almıştır.Bununla beraber kültür farklılığı bu yeni zzihniyet ve yapının da Batı anlamda oluşmasına imkan vermemiştir(PROF.Dr.Ahmet Tabakoğlu,Türk iktisadi tarihi,ist.1984.)

***OSMANLI EKONOMİSİNİN TABİİ KAYNAKLARI***************

1-İNSAN

*Üretici unsur ,genel olarak reaya nın içinde yer alan köylüler,konar-göçerler,esnaf ve zanaatkarlardır.

-Osmanlıda nüfus müdürlüğü olmadığından,nüfus sayımları 19. y.yıldan önce yapılmamıştır.

-15 ve 16 y.yıllarda tahrir(Tımar sisteminin uygulandığı sancaklardaki  vergi yükümlüsü  nüfus ile bunların ödemekle yükümlü oldukları vergi kayıtlarının bulunduğu defterlerdir) defterlerinden yararlanarak tahminlerde bulunulmuştur.Tahrirlerde sayım  yazım işlemleri fetih sonucunda alınan yerler ve 200-30 yıllık aralarla yapılırdı.

*Tahrir Defterlerine gore Osmanlı nüfusu şoyledir:

-16 y.yılda topraklar arttığı için nufusta artmıştır.

-16. Y. Yılın ikinci yarısında  nüfus iki kat artmıştır(sağlanan huzur ve güven yanında sağlık alanında ki ilerlemeler nedeniyle.

-17 y.yılda nüfus azalmış,goçebeliğe eğilim gorülmüştür.Nedeni;celali isyanları,açlık,kıtlık vb.

-Devlet planlı iskan politikaları uygulamıştır.

-Şehirlerin yiyecek ihtiyaci çevre koylerden karşilanmiş,ancak büyük şehirlerin beslenmesi için ülkenin degişik  yerlerinden yararlanma yoluna gidilmiştir.

*2-TOPRAK

-Ekonomi büyük olçüde tarıma dayanırdı.

-Tarım üretiminin ana kaynağı miri topraklardır.

-Miri arazi rejimi oluşturlmuştur.

*Bu rejime gore ;

-Toprak devletindir.

-Toprağı işletme hakkı reayanındır.Koylü üç yıl toprağını ekmezse çift bozan cezası uygulamıştır.Bunun nedeni üretim kaybını onlemek idi.

-Vergi toplama hakkı ise dirlik sahiplerinindir.Delet tımar sistemi ile üreticiyi koruyor ve üretimin sürekliliğini sağlıyordu.17. y. Yıldan itibaren sistem bozuldu

Tanzimat dneminde tımar sistemine son verildi.Toprak,devletin kontrolünden çıktı.Beylerin ayanların eline geçti.1858 Arazi kanunnamesiyle toprağın zel mülkiyete geçişi sağlandı.

-16 y.yılda nüfus artığı halde ekilebilir toprakların alanı artmamıştır.Bunun nedeni ise tımar sisteminin bozulmuş olmasıdır.

*Topraklar*

-Çift-hane sistemi:Bir çift sahibi haneye denir.

*İki baştan  sistem:Beyliklerden alınan   yerlerde uygulanmıştır.Buna gre bir koyden elde edilen şrün bir kısmı(genellikle yarısı)malikane hissesi olarak mülk sahibine,diğer kısmı ise divani hişssesi olarak dirlik sahiplerine verilir.Buı sistemin uygulandığı yerlerde halk şür'ü onda bir değil beşte bir olarak oderdi.şrün bu ikiye paylaşımından dolayı iki baştan

sistem denmiştir.

Mülk topraklar:Kişilerin mülkiyetine verilen topraklardir.Modern dnemde uygulanmaya ve yayginlaşmaya başlamiştir.

-Tımar sisteminin bozulması,çift hane sisteminin bozulmasın da sağladı.Mültezimler etkin duruma geldi.Koylülerin ve sipahilerin terkettikleri toprakları aldılar.19 y. Yılda büyük çiftlikler kurdular.

19 .y yılda ayanların gücü kırılşdı.Devlet bunların denetimindeki toprakları alıp küçük üreticilere dağıttı.

      -1858 Arazi kanunnamesi ile ozelleşme donemi başladi.Topragi uzun süre                 

       tasarrufunda bulunduran sahibi oldu.(zilliyet hakkı)

                       TOPRAK  BOLÜMLERİ

1-Mülk arazi:-Oşri

                      -Haraci

2-Miri arazi:-Dirlik:Has,zeamet,tımar diye üçe ayrılır.

********OSMANLIDA ÜRETİM**************

1-TARIM:

-Okonomik hayat büyük lçüde tarıma dayanıyoy.

-Nüfusun çoğunluğu koy e mezralarda yaşıyor.

-Tarım belli bir sistem içinde yapılırdı

-Tımar sistemi:Merkeze yakın eyaletlerde uygulanırdı.

Miri topraklar hizmet karşiligi asker beslemek şartiyla

dirlik adı altında verilirdi.Koylüler üç yıl topraklarını

ekmediklerinde çift bozan cezasına çarptırılırdı.Topra-

ğını terk eden çiftçi 15 yıl içinde bulunursa yerine gon-

derilirdi.

-Tarımda en çok susuz  hububat ekimi yapılırdı.

-Buğday

Arpa

Darı

Pirinç

Pamuk

Mısır:16.y.yıl sonlarında yetiştirilmeye başlanmıştır.

-Baklagiller,

Soğan

Sarımsak

Çeşitli bahçe ürünleri yetiştirilirdi.

-17.18 y.yıllarda çiftlikler kurulmaya başlanmıştır.

-18.y.yılın ikinci yarısında batı kesiminde ihracata

yonelik tarım üretiminde artış gorülmüştür.

2-HAYVANCILIK:

-Ekonomik faaliyetlerin dallarından biridir.

-Hayvanların gücünden yararlanılırdı

Taşimada,ulaşimda yararlanilirdi.(At,eşek,oküz,katir ve deve beslenirdi.)

 -Ordunun ağırlıkları hayvanlarla taşınırdı.

-Hayvanların etinden ve sütünden yararlanılırdı.

-Hayvanların yünleri, derileri sanayide  kullanılırdı.

-Hayvan besleyen konar-goçerlerin okonomiye onemli katkıları olmuştur.

-Arıcılık yapılırdı

-İpekçilik ile uğraşılırdı.Ozellikle Bursada onemli bir yere sahipti.

3-SANAYİ:

a)ESNAF TEŞKILATI:

-Zanaat ile uğraşanlar esnaf Lonca teşkilatları oluşturmuştur.

-Loncalar iktisadi hayatın temeli konumundaydı.

-Üretim loncalar ile denetlenirdi

-Standardizasyona onem verilirdi.Kalite on planda idi.

-2. Bayezid tarafından çıkarılan ferma ilk yazılı belge niteliğini

taşimaktadir.

-Fiyat tespitinde loncaların rolü büyüktü.

-Narh onceden belirlenirdi.Fiat tespiti yapılmadan satışa izin verilmezdi.

-Toptancı hallerine (Kapan)gelen mallar nitelik belirlemesinden geçirilirdi.

-Tüketicilerin korunması için kadı ve muhtesipler onemli gorev ve yetkilerle donatılmışlardır.

b)-ÜRETİM DALLARI:

-Dokumada;Bursa'nın ipek ve kadifeleri,

Ankara'nın sof'u,

Kütahya,Uşak,Gordes'in halilari,

Selanik'in kumaşlari vb onemliydi.

-Pamuklu dokumacılıkta;Kıbrıs,Bursa, Akhisar,Konya, İsparta,

Bolu,Antalya,Adana gibi yerlerde gorülürdü.

-Üretici esnaf arasında iş blümü vardı

-Ham maddeden yarı mamul üretenler,yarı mamullerden

mamul üretenler ayrı meslek gruplarıydı.

-Her üretim alanınının  alt basamaklarını oluşturan kademe-

lere zanaatlar(hirfet)denirdi.

-Her hirfet grubu kendine ait malı işlerdi.

4-TİCARET:

Ticaret:Bir malın kar amacıyla üreticiden tüketiciye kadar olan

aşamalarinda yapilan tüm etkinliklere denir.

-Türkler ticarete onem vermişlerdir.

-Türkler tarih sahnesine çıktıklarından bu yana ticaret konusunda duyarlı olmuşlardır.

-İslamiyette de ticaret onemlidir.

-Türk islam devletlerin de ticarete ayrı bir onem verilmiştir.

-Devlet ticaret yapmazdı.Ticaret ile uğraşanları destekler,korurdu.

-Ticaret ile ilgili yeni düzenlemeler batılaşma doneminde yapılmıştır.

Ticaret yollarının denetim   ve güvenlik esas alınmıştır.

-Osmanlı zamanında doğu- batı milletlerarası yol şebekesi güvenli ve işlek hale gelmiştir.

Devlet Derbent teşkilatini(Güvenlik),Mekari(taşima) ve menzil  (haberleşme) teşkilatlarini kurmuştur.kurmuştur.

-Şehirlerde han(konaklama),hamam(temizlenme),ve bedestenler(aliş veriş yerleri) kurulmuştur.

-Ticaret yolları;

-ipek yolu:Çinden gelip karadeniz ve akdeniz limanlarında son bulurdu.

-Kürk yolu:Orta Asyadan karadeniz limanlarına uzanırdı.Tamamen Türklerin elindeydi.

-Baharat yolu:Hindistandan başlayip Akdeniz limanlarinda son bulurdu.

-Deniz Yolları:Tuna ve Fırat nehirlerinden ulaşımda yararlanılırdı.

-Türk limanları:Karadenizde;İstanbul,Azak,kefe,Akkirman,sinop,Trabzon,

 Tunada;Ruscuk,Vidin,Budapeşte,

-Akdenizde;İzmir,Antalya,Alanya,Yakacık,Lazkiye,Beyrut,,İskenderiye,Kandiye,Tunus,Ceayir.

-Fıratta:Birecik,Diyarbakır,Bağdat,Basradır.

-Osmanlının en çok bağlantı kurdukları Avrupa limanları;Venedik,cenova,marsilyadır.

-Ticari emtia(satılacak mal,ticaret malı) iki nitelilteydi.

-Ülke içi ticaret,milletlerarası ticaret.

*Bazı ticari emtialar:

-Ankaranın sof'u(Ankara keçisinin kılından yapılır)

-Bursanın ipekli kumaşları

-Selaniğin çuhası

- Dıyarbakır ve kastamonuda bakırcılık

-Sivas,konya,kırşehirde boya üretimi

-İrandan alınan ham ipeğin Bursada işlenmesi vb gibi onemliydi.

  *****KAMU EKONOMİSİ****

Osmanlıda kamu hizmetleri çoğunlukla devlet tarafından grülmezdi.Tımar ve vakıf sistemleri ile yerine getirilirdi.

*Kamu ekonmisinde kamu hizmetleri   üç gruba ayrılırdı

-Divan'ın hizmetleri

-Taşra yoneticilerinin yürüttükleri hizmetler

-Vakıfların yürüttükleri hizmetler(Eğitim,sağlık,din,bayındırlık, vb gibi)

-Saray grevlileri,kapıkulları,bürorasi vvb gibi ulufe denirdi.

*Kamu Gelirleri:

-Tarım,hayvancılık,sınai üretim,ve ticaret yapan reayadan toplanan vergiler,

-Maden,tuzla ,orman  işletiminden elde edilen gelirler.

-Transit ticaretten elde edilen gelirler.

********Osmanlıda Vergi Çeşitleri************

a)ŞER'I  Vergiler:Oşür,Aşar,Haraç,Ispençe,Cizye

b)ORFİ Vergiler(Raiyyet rüsumu):

-Çift Resmi:

-Bad-ı heva:Evlenme ,cinayet gibi durumlarda alınan vergiler

 -Niyabed:Sancak beyi,Zaim ve subaşilardan alinirdi.

Çift resmi:Bir çifti olanlardan alınan vergidir.

-Ağnam vergisi:Koyun vergisidir.

-Avarız vergisi:Olağanüstü durumlarda halktan alınan vergidir.

-Gümrük resmi(Bac) vergisi:Pazardaki malların %10 vergi alınırdı.

*******OSMANLIDA PARA VE FİAT HAREKETLERİ*******

-Klasik donem osmanlı maliyesişnde maliye teşkilatının başı Başdefterdardır.

-19 y.yıla kadar dünyanın en geniş ve en düzenli maliye teşkilatıdır.

-Hazine gelir ve giderleri büyük bir titizlikle kaydedilirdi.

-Para ve çeşitli kiymetli eşyanin saklandigi yere hazine denirdi.

-Hazine ikiye ayrılırdı:

a)İç hazine(hazine-i Hassa):Padişahin şahsina ait hazinedir.

b)Devlet hazinesi(Maliye,Hazine-i Hümayun):Orfi,şer'i vergiler,ganimetlerin beşte biri,ve diger devlet gelirlerinden oluşurdu.

*Osmanlıda kullanılan paralar:

17 y .yılın ilk çeğreğine kadar osmanlı parası;altın,gümüş,bbakır vve diğer madenleri ihtiva eden SİKKE idi.

-Temel para birimi:Gümüş akçe dir(Osman ve orhan beyler donemlerinde ilk kesilmiştir).

- Mangır(pul).Bakır para

-İlk altın para Fatih bastırdı(Sikke-i hasene).

-Bir altı:60 akçedir.

-Milletlerarası ticarette kullanılan para sikke-i hasene idi.

-Para:1623'de bastırıldı.

-Bir para:4 akçedir.

-Guruş:40 paraya eşitti.

-Kaime(kayme,Kaime-i Nakdiyye-i Mutebere)):1840'da basılan ilk kağıt paradır.

*1842de tashih-i ayar adıyla yeni madeni para düzenlenmesi yapıldı Buna gore;

-Kuruş:Bir gram saf gümüşü bulunan birimdir.

-Bir kuruş:40 akçedir.

-Mecidiye:Yirmi kuruş'a eşit gümüş paradir.Abbdülmecid doneminde çikarildi.

-Lira:100  kuruş degerindeki altina denir.

-Osmanlının para birimleri kuruş ve mecidiye olmuştur.

-Paralar: Darphanede basılırdı.  

****OSMANLIDA TÜKETİM****

-Tüketim:ekonomik faaliyetlerin temel unsurudur.

-İnsanlar temel ve lüks ihtiyaçlarını karşılam için t,üketirler.

*Osmanlı klasik doneminde;

- toplumun ihtiyacı kadar üretimde bulunulduğunda üretilen kadar tüketiliyordu.

-Varlıklı kişilerin halktan farklı bir yaşam tarzları yoktu.

-Toplum lüks eşya tüketimine yonelmemiştir.

-İnsanlar kanaatkardı

-Tasarruf anlayışı tüketimi hızlandırmaktan uzaktı.

-İkram'a onem verilirdi.

*Osmanlı modern donemde;

-Varlıklı kişiler lüks tüketime yonelmiştir.

*******DÜNYANIN GELİŞEN ŞARTLARI KARŞISINDA

     OSMANLI    EKONOMİSİ***************

-17.18 Y.yıllarda yeni gelişmelere goreBatı Avrupada tarım üretimi arttı.

-Milli ekonomiler ortaya çıktı.

-Merkezi devletler kuruldu.

-Merkantilist ekonomi siyaseti ilediler.

-Kendi aralarında rekabet başladı.Bu durum   kapitalizm'in gelişmesine yol açtı.

Osmanlı bu gelişmelerden olumsuz etkilendi.

*******OSMANLIDA ULAŞIM VE HABERLEŞMEDE************

                                    GELİŞMELER

*ULAŞIMDA:

-1830'DA  PROJELENDİRİLEN DEMİRYOLU YAPIMINA 19. Y.YILIN  ORTALARINDA YAPIMINA BAŞLANDI.

-İzmir ve samsun gibi limanların onemi arttı.

-Bir çok yol yapılarak yapılan yeni limanlara bağlandı.

Demiryolları ekonomi ve sosyal alanlarda etkili oldu.Merkezi  hükümetin ülke üzerindeki kontrolünü sağlamaya yaradı.

-İlk demiryolu yapımını ingilizler başlattı.Bunu Almanlar izledi.

--2.Abdülhamit donemi demiryolları  şebekelerinin gelişmesinin çok hızlandığı donemdir.İç batı Anadolu ,Bağdat ve Hicaz demiryolları onun zamanında yapılmıştı.

*HABERLEŞME:

-2.Mahmut doneminde yeniliklere başlandi.

-1834'de Üsküdar- İzmit arasında arabalarla posta  taşımacılığı başlandı.

-1840 'da posta Nezareti kuruldu.(Geleneksel ulak-menzilhane teşkilatlari kaldirildi).

-İlk telgraf(1835'de icat edildi.Frz,İng kullandı) hattı İngilizler tarafından (İst-Varna-Kırım hattı) yapıldı.Bu hat kırım savaşında kullanıldı.

-Osmanlının kendi hesabına kurduğu hatlar ist-Edirne,Edirne-Şumnu(1855)

-1871'de posta ve telgraf hizmetleri posta ve telgraf Nezareti  altında birleştirildi.

-1881'de telefon şebekeleri kurulmaya başladi.

-1911'de posta ve telgraf nezareti ''posta ,telgaraf ve telefon   nezareti olarak değiştirildi.''

**TİCARİ DENGELERDE BOZULMALAR**

-Ulaşim ve haberleşmedeki gelişmeler çerçevesinde Avrupa mallari osmanli ülkesine girdi.

-Osmanlı esnafı,yeni şartlara ayak uyduramadı.Rekabet edemedi.

-Hammadde kaynakları Avrupaya akmaya başladı.

-Osmanlı hammadde ihraç eden ülke oldu.Mamul ürüler ithal edilmeye başlandı.

-Dış ticaret hacmi 1840 tan itibaren ozellikle 1879 'dan  sonra Osm-Rus savaşının etkisiyle büyümüştür.

-1897   Osm-Yunan savaşi bitimide batidan   talep nedeniyle hammadde ihracaati yeniden artmiştir.

**KAPİTÜLASYONLARDA DEĞİŞİMLER***

-Kapitülasyonlar Osmanlı güçlüyken  aleyte etkisi grülm3emiş fakat zayıflayınca olumsuz etkileri grülmeye bbaişlanmıştır.

-Osmanlı tüccarları yabancı tüccarlara karşı üstünlüklerini zamanla kaybettiler.

-Osmanlı 1838 de İngilizlerle Balta limanı antlaşması imzaladı(ticari antlaşma).Bunu diğer ülkelerle imzalanan ticari sozleşmaler izledi. Verilen bu ticari kapitülasyonlarla Osmanlı

ekonomik bağımsızlığıı kaybetti.Avrupa devlerinin açık bir pazarı haline geldi.

-Avrupa bu antlaşmaya dayanarak sürekli Osmanli ekonomisine müdahale de bulunmuştur.

-Kapitülasyonlar 24 Temmuz 1923'de Lozan Antlaşmasiyla kaldirilmiştir.

***PARA VE BANKACILIKTA DEĞİŞİMLER***

-Tanzimat dneminde bankacılık başladı.

-İlk girişim 1830'da Galata bankerleri ve yabancı sermaye yaptı(Banker:para ve altın alışverişi yapan kişidir).

-Osmanlı bankerleri gayri müslim kişilerdi.

-İlk kurulan banka 1847'de Bank-ı Der Saadettir.Kırım savaşı oncesi iflas etmiştir.

-1856'da Bank-ı Osman kuruldu.1865'de İng-Frz sermayeleriyle yeni işlevler yüklenerek düzenlendi ve Osmanlı bankası adını aldı.

-Koylü  ve tarım kesiminin sorunlarını çozüme yonelik olarak;  

Memleket sandıkları kuruldu(1867).

Emniyet sandığı kuruldu(1868-ist).

1888'de Ziraat bankası olarak yeniden teşkilatlandırıldılar.

**KAMU EKONOMİSİNDE DEĞİŞİMLER**

-18 Y.yılda;

-Tımar sistemi onemi yitirdi.

-Malikaneler yaygınlaştı(1695 uygulamaya başlandı)

-İltizam sisteminde değişiklilere gidildi.

-Gelir-gider de değişimler grüldü.

*BÜTÇEDE DEĞİŞİMLER:

-Tımar toprakları ilemez olunca miri mukataalara donüştürldü.Gelirleri iltizam usulüyle toplandı.

-Mukataalar omür boyu  peşin parayla kişilere satilamaya bbaşlandi(malikane sistemi)

-1775'de Esham (iç borçlanma)ya gidildi.Galata bankerlerinden kısa vadeli borçlar alındı.

-Yeni hazineler oluşturuldu(3.selim doneminde ordunun ihtiyaçlarini karşilamak için irad-i cedit gibi).

-Dış borçlanmaya gidildi.İlk ke dış borç kırım savaşı sırasında İngiltereden alındı.

-1875'e gelindiğinde dış borç miktarı 200 milyon sterline ulaştı.

-Osmanlı 1876 da borç odemeyi durdurdu.

-İng,frz,Austurya  ,Alman,ve diğer alacaklı ülkeler 1881 de Osmanlıyla Muharrem Kanunnamesi imzaladılar.Bununla dış borç miktarı indiriliyor ve odeme şartları yeniden

düzenleniyor.Buna karşilik borçlarin odenebilmesi için Duyun-i Umumiye idaresi  oluşturuluyor.Osmanli maliyesinin tuz,tütün tekelleri,damga resmi,balikçilik ve alkollü içkilerden alinan vergiler,ham ipekten toplanan Oşür ile dogu Rumeli vilayetinin

odediği yıllık vergiye el koyarak borçlarını tahsise yoneldiler.

-Dış borçlanma 1.dünya savaşına kadar sürmüştür.

-1914 yılında dış borç miktarı 160 milyon sterlin civarındadır.

**TÜKETİMDE DEĞİŞİMLER***

Batı tesirinden ve iktisadi canlılıktan uzak yerlerde yaşayanlar ,asgari ihtiyaçlarını karşılamaya yonelik bir tüketim tarzını sürdürmüşlerdir(Alaturka yaşam).

-Saray mensupları,yonetici tabaka ve zengin tüccarlar arasında yeni hayat tarzı benimsenmeye başlamış ,Avrupa kaynaklı mamul malların ve çeşitli lüks tüketim  malları tüketilmiştir.Alafranga bir yaşama geçilmiştir.

2-Serbest Kültür Değişmeleri:

     Bir toplumun yabancı bir toplumdan hiçbir baskı olmaksızın bazı kültür unsurlarını alıp benimsenmesidir.Bu durum toplumların ilişkileriyle olur.Örneğin:Türklerin Batı edebiyatından roman almaları gibi.

                             ****OSMANLIDA KÜLTÜR*****

*KÜLTÜR:Toplumun maddi ve manevi değerlerinden (her çeşit bilgi,görüş,tavır,davranış ve alışkanlıklar)oluşmuş bir bütündür.

*Kültür,bir toplumu diğer toplumlardan ayıran ve o topluma  ait özel bir yaşama tarzıdır.Bundan dolayı milleti meydana getiren en önemli ve başlıca unsurdur.

*Kültür oluşumu itibariyle tarihi bir üründür.

-Kültür toplumun ortaklaşa yaratmasidir.

-Kültür millidir.

-Kültürün milletten millete geçişi kolay degildir.

-Hiçbir kültür tamamen ortadan kaldırılamaz.

-Kültür bir tavırdır

Örnek:

-Sokakta simit yemek iyi bir davranış değildir.

-Otomobile binmek, ve inmek,direksiyon kullanmak ve kullanırken gösrerilen tavır gibi..

-Kültür unsurları başka hiçbir şeyin aracı değildir.

*MEDENİYET:İnsanlığın ortak maddi ve manevi ortak değerleridir.

-İnsanın yaşamasına etki eden şartları denetlemek üzere yürüttüğü çalışmaların  sonucunda ortaya koyduğu sistemdir.

-İnsanların özel ve maksatlı çalışmaları sonucunda oluşur.

-Milletlerarası özelliğe sahiptir.

-Toplumun ortak yaratıcılığından değil insanın amaçlı çalışması sonucunda oluşur(sunidir).

-Medeniyet bir yapabilme gücüdür.

-Medeniyet unsurları insanları belli bir faydaya götürecek araçlardır.

Örnek:

-Sokakta simit yemek sağlığa zararlıdır.

-Otomobil imal etmek,planını çizmek ,çeşitli hesaplarını yapmak gibi.

*MEDENİYET UNSURLARI:

-Teknik ve sosyal teşkilatlanmalar(yönetim).

-Ticaret ve ulaşim sistemleri

*KÜLTÜR UNSURLARI(Kültürü oluşturan etmenler):

*Kültür unsurları çeşitli etkileşmelerle ve tarih boyunca toplum tarafından oluşturulur ve nesilden nesile aktarılır.

-Örf ve adetler(Gelenek ve görenekler)

-İnanç biçimleri

-Üretim ve tüketim biçimleri

-Aile yapısı

-Sağlık ve beslenme  düzeni

-Giyim ve kuşam

-Dil ve din ürünleri

-Eğitim-öğretim

-Müzik

-Güzel sanatların her çeşidi.

-Bilgi ve bunlara dayayalı uygulamalar.

*KÜLTÜR DEĞİŞİMİ:

-Bir toplumun mevcut sosyal ve siyasi düzenini,sahip olduğu şekilden başka bir şekle dökülmesi sürecidir.

Örneğin;

-Toplumun idari ve siyasi yapısındaki değişiklikler

-        //        eğitimindeki                           //

-         //       tavır ve davranışlarındaki     //

-        //        üretim ve tüketim  şeklindeki      //

-        //        inanç ve bilgi sistemlerindeki      //

-        //        hukuk sistemindeki                     //

-        //        iktisadi işleyişindeki degişiklikler

-        //        teknik araç ve gereçleri ile bunların kullanışındaki     / /    gibi.

-Toplum dinamik olduğu için kültür değişimleri hem zaruri hem de gereklidir.

*Kültür değişimleri iki şekilde olur;

1-Mecburi(empoze) kültür değişimi:

a)Bir toplumun başaka bir topluma kendi kültür unsurlarinin tamamen veya bir bölümünü baski ile kabul ettirmeye çalişmasi.Amerikanin keşfinde Avrupalilarin yerli halka kendi kültürlerini zorla kabul ettirmeleri gibi.

b)Bir toplumda siyasi gücü elinde bulunduranların topluma zorla bir yabancı kültürü kabul ettirmeye çalışmaları.Örneğin;Uygur kağanlarının maniheizm’i halka zorla benimsetmeleri.

**Osmanlı Kültürünün Dayandığı Unsurlar:

a)Türk töresi:

    Altay dağlarında Akdenize uzanan coğrafyada yüzyıllarca süren yolculuktan sonra oluşmuştur.Kökü Hun geleneklerine dayanır.İlk meyvelerini Göktürkler zamanında vermiştir.Bu yolculuk sırasında Türk kültürü pek az değişikliğe uğruyarak  Türkiye’ye  ulaşmıştır.Bunun kanıtı Türkiye Türkçesinin Göktürk Türkçesine en yakın oluşudur.

b)İslam dini:

      İslamiyet Türk kültürünü derinden etkilemiş ve şekillendirip bütünleşmiştir.

c)Coğrafi alan:

       Türkler değişik coğrafyada farklı kültürlerle ve medeniyetlerle  iç içe yaşamış bazen de savaşmıştır.Onlara kendi kültür unsurlarından bir şeyler vermiş,hatta onlara kendi damgasını vurmuştur.

*Osmanlı kültürü; 16 yüz yılda klasikleşmiş

                              17. yüz yılda  durağanlaşmış

                              18 . yüz yılda şiddetli kültür değişimlerine uğramıştır.

A)KLASİK DÖNEM  (1299-1780)

*1-Düşünce Hayati:

       Temelini İslam dininin toplumun ihtiyaçlarına göre yorumlanması oluşturur.

-Yönetim :Türk töresine ve İslam dinine göre oluşturulmuştur.Ulama  yorumlama işini yapar.

-Ulema İslami kuralları Hanefi mezhebinin analayışına yorumlamışlardır.

-Ulema teorik çalışmalarla değil daha çok uygulamalarla uğraşmışlardır.Kuruluş döneminde teorik çalışmalar yapan ilmiye mensupları vardı.

Bunlar,

-Mercimek Ahmet,

-Kemalpaşazade,

-Şeyh Bedreddin gibi

-.Zembilli Ali Cemali,

-Ebussuud Efendi fetvalarıyla tanınmış kişilerdir.

*Mutasavvıflar,tarikat şeyhleri,dervişler Osmanlı düşünce hayatının şekillenmesinde büyük rol oynamışlardır. 

*2-Din:

    Tanım:’’Din,Bir toplumun  oluşmasını sağlayan ayin ve inançlar sistemidir.’’

-‘’Din,En yüksek sosyal değerlerin şuurudur’’.

-‘’Din,Mutlak itaat duygusundan ibarettir’’.

-‘’Din,akıl sahiplerini peygamberin bildirdiği şeyleri kabule çağıran ilahi bir kanundur’’

-‘’Din,Tanrı ile kul arasındaki muameledir’’(Gazali)

-‘’Din,mecburi bir inanç biçimidir.’’

-Dinin esasını iman oluşturur.

-Din,toplumların şekillenmesinde,kültürün oluşmasında toplumlara arası ilişkilerde önem kazanmaktadır.

- Toplumları geniş çerçevede etkileyip ,sayısız tarihi olgu ve olayların kaynağını oluşturduğundan Türk toplumunda da yeri ve önemi büyük olmuştur.

-İslamiyet Türklerin idari ve hukuki yapısını şekillendirmiştir.

-İslamiyet Türklere belli bir dünya görüşü kazandırmıştır.

-İslamiyet Türk kimliğinin de oluşumunda en büyük etkenlerden bir olmuştur.

.Türkler İslamiyeti yorumlamada ,İslami kuralları uygulamada Araplardan ve Farslardan ayrılır.Türkler İslamiyeti bir baskı unsuru olarak değil,sevgi,hoşgörü ve adalet rehberi olarak görmüşlerdir.

-Osmanlı bütün kültür unsurlarında İslamiyet’in izleri bulunmaktadır.(Şiir,musiki,mimari gibi.)

-Dinin siyasi hareket aracı olarak kullanılmasına kesinlikle izin verilmemiştir.

*3-Bilim ve teknoloji

*4-Yazı,dil ve edebiyat

*5-Güzel Sanatlar

*6-Mimari

*7-Spor ve Eğlence

B)MODERN DÖNEM (Kültür değişmeleri)

1-Düşünce Hayatinda:

2-Dini hayatta:

3-Dil ve Edebiyatta:

4-Güzel Sanatlarda:

5-Mimaride:

6-Eğlence ve sporda:

7-Yeni Hayat Tarzı:

**************OSMANLIDA YAZI*****************

-Türkler İslam oncesi kullandıkları alfabeler:Goktürk,uygur alfabeleridir.

-İslamiyete geçiş ile de Arap alfabesini kullanmışlardır.

-Osmanlılarda  Arap alfabesini kullanmışlardır.1928 yılına kadar kullanılmıştır..1928 de Harf devrimiyle latin alfabesi( Yeni Türk Alfabesi) kabul edilmiştir

-Osmanlılarda yazı bir sanat türü olarak kabul edilmiştir.Çeşitli yazı şekilleri kullanılmıştır.Güzel ve süslü yazı yazmak konusunda titizlik gosterilmiştir.

************OSMANLIDA DİL***************

-Osmanlı  toplumu çeşitli etnik  unsurlardan oluşmuştur.Her etnik unsur cemaat adı altında orgütlenip kendi dilini ,alfabesini kullanıyordu.İlmi ve edebi eserleri Arapça  veriyorlardı.Ancak devletin resmi dili Türkçedir.Yazışmalarda Türkçe kullanılıyor,kayıtlar Türkçe tutuluyor,mahkemelerde,resmi dairelerde Türkçe kullanılıyordu.

-Edebiyat dili Farsça idi.

-Din ve ilim dili ise Arapça idi.

-15. y.yıldan itibaren Türkçeye Arapça ve Farsça kelimler yoğun olarak girmeye başladı.Bu üç dilin karışımında Osmanlıca diye bir yapay ve karma bir yazı dili ortaya çıkmıştır.Türkçe ikinci plana düşmüştür.Osmanlıca daha çok saray çevresinde gelişme gostermiştir.

-19.y.yıla kadar Osmanlıca topluma egemen olmuştur.

*TÜRKÇENİN SADELEŞTİRME ÇALIŞMALARI:

-İlk olarak Tanzimat doneminde başlamıştır.

-Abdülaziz doneminde daha büyük bir hızla sürdürülmüştür.

-1851 yılında Tarihçi Cevdet Paşanın  girişimiyle Encümen-i Daniş adıyla bir akademi kurulmuştur.Bu akademi Türk dilinin geliştirilmesi için çalışmalar yaptı.Akademinin verdiği ilk karar''Türkçe gramerinin hazırlanıp basılması,Türkçe bir sozlüğün hazırlanması ve herkesin anlayabileceği bir dil ile Türk tarihinin  yazılması''dır.

-Akedeminin omrü kısa olduğu için yalnız Cevdet Paşanın on iki ciltlik ''Osmanlı Tarihi'' eseri hazırlanmıştır.

-Tanzimat doneminde ilk kurulan devlet okullarında Türkçeye Arapça ve Farsçadan sonra ikincil bir yer verilmiş fakat zamanla bunun sakıncaları olduğu gorülünce oğretimin Türkçe olması istenmiştir.

-Tanzimat doneminde açılan Mekteb-i Mülkiye-i Şahane(siyasal bilgiler fakültesi)  fakültesinde oğretimin Türkçe olması kabul edilmiştir.

-Abdülaiz doneminde Ali Suavi Türkçenin en ateşli savunuıcusu olmuştur.Türkçenin dünyanın  en eski ve en engin dillerinden biri olduğunu savuınarak Türkçeden Arapça ve Farsça kuralların kaldırılmasını,yazıda kısa cümlelerin kullanılmasını teklif etmiştir.

-Türkçenin sadeleştirilmesi ve kendi kimliğine kavuşması ancak Cumhuriyet doneminde Atatürk'ün dil devrimi sayesinde olmuştur.

*OSMANLIDA EDEBİYAT:

Osmalıda edebiyat üçe ayrılır:

a)DİVAN EDEBİYATI:Osmanlıda saray ve medrese çevresinde Arap ve Fars edebiyatlarının etkisiyle gelişen bir edebiyattır.

-Kaside,gazel ve mesnevi gibi nazım şekilleriyle bir çok şiir yazılmıştır.

-Şiirlerde konu;aşk,güzellik ve dini tasavvuf tur.

-Bu edebiyat adını şairlerin şiirlerini topladıkları kitaplara divan denirdi.Bu ad edebiyatın adı olmuştur.

-Bu edebiyat türünde düşünceden çok duygu,içerikten çok biçim ağır basar.

-Anadoluda ilk divan şiiri orneklerini sunanlar:Mevlana,sultan veled,Ahmet Fakih ve Hoca Dehhanidir(13.y.yıl).

-Ahmedi,Şeyhoğlu Mustafa(,Kadı Burhaneddin,Nesimi14 y.yıl şaiirleri).

-Bursalı Ahmet Paşa,Şeyhi,Ahmet-i Dai,Süleyman Çelebi(15.y.yıl şairleri).

--Baki,Fuzuli,TaşlıcalıYahya,Zati ve Bağdatlı Ruhı(16.y.yıl şairleri:Bu yüz yılda divan edebiyatı en gorkemli çağına ulaşmıştır).

-Nef'i,Nabi,(17.y.yıl).Bu asırda nesir alanında eser vermiş kişiler vardır.Koçi Bey'in  4.Murat sunduğu Risalesi akıcı ve sade bir Türkçe ile kaleme alınmıştır.Yine Nergisi ve Veysi süslü nesir ornekleri vermişlerdir.

-Nedim(18.y.yıl)

-17. y.yılda Divan edebiyatı duraklamaya girmiştir.Nef'i klasik şiire ahenk ve ve müzik kazandırmıştır. Nabi ise düşünce şiiri(hikemi tarz) çığırını açmıştır.Şiirlerinde heyecandan çok düşünceye yer vermiştir.18. y.yılda divan şiirinde mahalli ve günlük konular yer almış ve dilde sadeleşme başlamıştır.Lale devrinin ünlü şairi Nedim bile hece olçüsüyle şiirler yazmıştır.

-Osmanlı padişahları da edebiyata ozellikle şiire ilgi duymuşlardır.Bunlar:Fatih,2. Bayezid,Kanuni,2.selim dir.

-18. Y.yılda sefaretname denilen yeni bir edebi tür ortaya çıkmıştır.Padişah tarafında gorevlendirilen elçiler yolculukları sırasında,bulundukları yerler ve yaptıkları işler hakkında yazılar yazmışlardır(sefaretname)

b)HALK EDEBİYATI:

-Bu Edebiyatın temeli Ozan(aşık)lar tarafından atılmıştır.Şairler halkın duygu ve düşüncelerini sade bir Türkçe ile anlatmışlardır.

-Şairler:Kul Ahmet,Koroğlu,Pir Sultan Abdal,Gevheri,Karacaoğlan,Kul Mustafa ve Aşık Omer

-16. ve 17. y.yılllarda güçlü şairler yetişmiş fakat 18. y.yılda yetişmemiştir.19. y.yılda ise halk şiirinin en parlak donemi olmuştur.

-19.y.yıl şairleri:Bayburtlu Zihni,Erzurumlu Emrah,Dertli ve Dadaoğludur.Bu y.yılda şairler eserlerini aruz olçüsüyle yazmışlardır.Konularında genişleterek doğa,aşk, ve sevginin yanında siyasal,sosyal devrimleri ve dünyadaki gelişmeleri de işlemişlerdir.

-19 y.yılda halk edebiyatında zayıflama gorülür fakat Aşık Veysel gibi güçlü şairler de yetişmiştir.

c)TASAVVUF(TEKKE)EDEBİYATI:

-Dini konulara ağırlık veren bir tarzdır.Tekke,dergah ve tarikat çevresinde gelişmiştir.Bu Tarzın ünlüleri:Yunus Emre,Hacı Bektaş Velidir.

-14. Y.yılda Osmanlılarda bu tarz edebiyat türü Eflaki Dede ile başlamıştır.

15.y.yıl da bu edebiyat türünü geliştirenler:Hacı BayramVeli,Eşrefoğlu Rumi,Kaygusuz Abdaldır.

16.y.yılda bu edebiyatta ün kazananlar:Pir Sultan Abdal,İbrahim Gülşeni,Ümmi Sinan dır.

17.yıl İlahilerin yayıldığı donemdir.Aziz Mahmut Hüdai,Kul Mustafa ahenkli ve coşkun bir şekilde ilahiler okudular.

18.y.yılda Tekke edebiyatı durakladı.İbrahim Hakkı n plana çıktı.Marifetname adlı eseri ''ilimlerin ansiklopedisi''niteliğindedir.

-Divan Şairlerinden Şeyh Galipte bu edebiyat türünde eserler vermiştir.En meşhur eseri Hüsn ü Aşk tır.

-Çağdaş şairlerimizden Rıza Tevfik ve Yahya Kemal'de bu edebiyatın şiir türünde eserler vermişlerdir.

-Tekke şairleri ciddi eğitim-oğretim gormüşler,ilim ve tasavvufta ilerleme sağlamışlardır.Arapça ve Farsça bildiklerinden divan şairlerine benzerler.

***BATI ETKİSİNDE GELİŞEN TÜRK EDEBİYATI

*Tanzimat Donemi:

-Fransız edebiyatından etkilenilmiştir.

-Batıdan roman,hikaye,tyatro ve makale gibi türler alınmıştır.

-Dilde sadeleşme on plana çıkmıştır.

-Batıdan alınan ilk tür tyatro olmuştur.

-İlk Türk tyatro eseri Şinasinin Şair Evlenmesidir(1860)

-İlk Türk romanı Şemsettin Saminin ''Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat adlı eseridir.

-İlk tarihsel roman Namık Kemal'in yazdığı Cezmi adlı eserdir.

-Sami Paşazade Sezainin ''Sergüzeşt'i,Recaaizade Mahmut Ekrem'in Araba Sevdası,Nabizade  Nazım'ın İlk koy romanı olan Karabibik'i romanları diğer  orneklerdir.

*Servet-i Fünun Donemi:

-Derginin adıdır.

-Şiirde aruz olçüsünü kullanmışlardır.

-Çoğunlukla bireysel konuları işlemişlerdir.

-Şairler şiirlerini sanat,sanat içindir anlayışına gore yazmışlardır.

-Şairleri:Tevfik Fikret,Cenap Şahabettin,Süleyman Nazif,Halit Ziya,Mehmet Rauf,Hüseyin Cahit.

*Fecr-i Ati Donemi:

-Servet-i Funun'un kapatılnması üzerine Ahmet Haşim ve Refik Halit gibi aydınlar tarafından bu topluluk oluşturulmuştur.Bir süre sonra dağılmıştır.

-Diğer şair ve yazarlar:Hamdullah Şuphi,Yakup Kadri,Neyzen Tevfik

*Milli Edebiyat Donemi:

--1911-1923  arası dnemdir.

-Türk Derneği kuruldu(1908) -Yusuf Akçura   onderliğinde kuruldu.

-Türk Yurdu(1911) derneği kuruldu.

-Türk Ocağı(1912)derneği kuruldu

-Genç kalemler,Türk yurdu,Halka doğru adlarıyla gergiler çıkarıldı.

-Türk edebiyatının artık taklitten kurtulup yaratıcı olmasına çalışıldı.

-Türk halkının yaşantısına yonelmesine çalışıldı

-Şirler:Ziya Gokalp,Mehmet Emin Yurdakul,Yusuf Akçura,Omer Seyfettin,Ali Canip, Ahmet Ağaoğlu,Yahya Kemal,,Mehmet Akif Ersoy.

*Cumhuriyet Donemi:Cumhuriyet donemi gelişmelerini kapsar.

***********OSMANLIDA BASIN VE YAYIN*******************

-Basın:Belirli bir zamanda basılıp her çeşit düşünce ve haberi topluma ulaştıran yayın organlarına denir.

-Yayın Organları:Gazete,dergi,kitap ve benzerleridir.

-Basının en onemli oğesi matbaadır.

-Bugünkü modern matbaanın kurucusu JeanGütenberg(Jan Gutenberg)(1450) dir.

-Osmanlı ülkesine ilk matbbaayı İspanyadan goç eden eden Yahidiler getirmiştir(David ve Samuel kardeşler).İstanbulda ilk basım evini kurmuşladır.Bastıkları ilk kitap Hz Musanın Beş Kitap adlı kutsal kitabıdır(1494)

-16. Y.yılda Osmanlı ülkesinin değişik yerlerinde azınlıklar tarafından basımevleri kuruldu.

-Osmanlılarda ilk matbaa 1727 yılında lale devrinde Sait Efendi ve İbrahim Müteferrika tarafından İstanbulda kurulmuştur.Basılan ilk kitap Vankulu sozlük kitabıdır.Dini kitapların basımı yasaklanmıştır.

-Matbaanın kurulmasıyla düşünce hayatı gelişmiştirç.İlmiye sınıfının dışında yeni bir osmanlı aydını doğmuştur.Bu aydınlar milliyetçilik ve hürriyet gibi kavramları işlemişlerdir.

*OSMANLILARDA GAZETECİLİK:

-İlk Çıkarılan gazete' Bulletin des Nouvelles' dir.İstanbulda Fransızlar tarafından ,Fransız ihtilalinden sonra çıkarılmıştır.Kısa omürlü olmuştur.

-İlk resmi gazete:'Takvim-i Vekayidir'.1831 de 2. Mahmut doneminde çıkarılmıştır.Türkçe ve Fransızca olarak haftada  bir defa yayınlanması düşünülmüştür.Devlet çalışmalarını halka anlatmak,yabancı devletlerin müdahalelerine cevap vermek için çıkarılmıştır.Cumhuriyet donemine kadar varlığını sürdürmüştür.

-Türkçe olarak çıkarılan diğer bir gazete de 'Ceride-i Havadis (1840)dir.İngiliz William Churchil(Çorçil)in siyasi baskısı ile günlük gazete olarak çıkarılmıştır.

-İlk ozel Türk gazetesi:Tercuman-ı Ahvaldır.1860 da Agah Efendi ve Şinasi tarafından çıkarılmıştır.

-Şinasi 1862 de Tasvir-i Efkar adında bir fikir gazetesi çıkardı.

-Muhbir Gazetesi(1866):İlk olarak Ali Suavi Mısırlı Prens'Mustafa Fazıl Paşa'dan sonra  bu gazetede laisizmi ciddi şekilde işledi.Sansür uygulaması başlayınca bu gazete kapatıldı.Ali Suavi Kastamonuya sürgün edildi.Ardından Tasvir-i Efkar kapatıldı.Namık Kemal ve ziya Paşa sürgüne gonderildiler.

-2. Meşrutiyet doneminde basın ve yayın hayatında canlanma oldu.Hüseyin Cahit,Tevfik Fikret ve Hüseyin Kazım TANİN gazetesini çıkardılar.

-İttihat ve Terakki yonetimine karşı olanlar VOLKAN gazetesini çıkardılar.31 Mart olayı nedeniyle kapatıldı.

-1. Dünya savaşı çıkınca basın hayatı durgunlaştı

-1.D ünya savaşının sonuna doğru YENİGÜN, AKŞAM, İKDAM, GÜLERYÜZ adlarıyla gazeteler çıkarılmıştır.

*OSMANLILARDA DERGİCİLİK:

İlk dergi:'Mecmua-i Fünun'dır.Münif paşa tarafından çıkarılmıştır.

-İlk resmi dergi 'MİR'AT' tır Mustafa Refik tarafından 1862 'de çıkarılmıştır.

-İlk mizah dergisi Diyojendir.Teodor Kasap tarafından 1872 'de çıkarılmıştır.

-Hayal ve Çıngıraklı Tatar.

-Meşrutiyet doneminde: Hokkabaz  Hoca Nasreddin,Geveze ,Aydınlık,Aydede mizah türü  dergiler çıkarılmıştır.

********OSMANLIDA BİLİM VE TEKNOLOJİ***************************

Bilim:Deney ,gözleme ve araştirmaya dayanan bilgi bütünlügüne denir.

Bilimin Konusu:Evren,insanlar ve insanların oluşturduğu eserlerdir(Bilime konu olmayan hiçbir şey yoktur).

-Evrenin ,olayların ve olguların tümünü ya da bir kısmını konu edinip gözlem ve deney yollarıyla olay ve olgular arasındaki ilişkileri bulma çabasıdır.

-Evrende olup biteni öğrenme ihtiyacından doğmuştur.

*KLASİK DÖNEM:

Bilim iki kola ayrılır.

1-Nakli İlimler(İslami İlimler):Fıkıh,kelam,,tefsir gibi İslami bilimlerdir.

(İslam dininin açıklanması,yorumlanması, ve kavratılması ile ilgili konuları kapsar).

2-Akli Bilimler:Matematik,astronomi,mantık,tıp ve coğrafya gibi araştırmaya ve gözleme ve akıl yürütmeye dayalı bilimler.

*Bilimin öğrenme ve öğretme ve aktarma  yeri medreselerdir.

*Kuruluş ve yükseliş dönemlerinde bilim ve kültür hayati korunmuştur.

****BİLİMSEL ÇALIŞMALAR***

*X1V.y.yılda:

-İlk Osmanlı medresesi İznikte Orhan Bey zamanında açılmıştır.

-Tasavvuf,kelam,mantık,matematik,astronomi,tıp gibi alanlarda çalışmalar yapılmıştır.

*XV.y.yılda:

-Kültür ve uygarlık bakımından gelişme ve ilerleme dönemidir.

-Fatih bilime ve bilim adamlarına önem vermiş,bilimsel çalışmalara destek olmuştur.

-Akli bilimlerde önemli ilerlemeler sağlanmıştır.

-Fatih’in İstanbul’un fethinden hemen sonra Fatih külliyesini kurması gösterilebilir.Bu kültür merkezi çağın en önemli bili/m adamlarını bir araya getirmiştir.

-Fatih külliyesinin en önemli kuruluşu Sahn-i Seman medresesidir(Devrin en gelişmiş medresesidir).

*Bilim adamları:

-ALİ KUŞÇU:Fatih tarafından Semerkanttan İstanbul’a getirilmiş,Fatih külliyesinin öğretim programını hazırlamıştır.Ayrıca Osmanlılarda matematik öğretiminin kurucusudur.Astronomi bilginidir.

-SİNAN PAŞA:Fatih devrinin ünlü matematikçilerindendir.Daha çok geometri(hendese)ile uğraşmıştır.

-MOLLA MÜFTÜ:Matematik,yunan felsefesi,mantık ve kelam ile uğraşmıştır.

-FENARİ ALAEDDİN:/Mtematikçidir.Semerkant Şahruh medresesinde müderrislik yapmıştır.

--SABUNCUOĞLU ŞERAFETTİN:Tıp alanında  çalışmalar yapmıştır.

-ALTUNİZADE:Tıp alanında çalışmalar yapmıştır.

-AMASYALI  ŞÜKRULLAH:Tarihçi.

-TURSUN BEY:Tarihçi.

XVI y.yılda:

-Fatih dönemine göre azalmalar görülür.

-Akli bilimlerde duraklama görülmesine rağmen coğrafya alanında gelişmeler olmuştur.

-PİRİ REİS:Haritacılıkta ön plana çıkmıştır.Büyük bir Türk coğrafyacısıdır.

Eserleri:a)Dünya haritası:Güneybatı,Batı Afrika ve Güneydoğu Amerika sahillerini gösteren harita.

b)Kuzey Amerika haritası

c)Kitab-ı Bahriye enizcilere rehber kitaptır.Kızıldeniz,Akdeniz ve Hint Okyanusu konusunda bilgi verir.

*XVI y.yıda:

-Kanuni dönemini oluşturan bu dönemde önemli bilimsel çalişmalar yapilmiştir.

-Kanuni bilime önem vermi,bilginleri ve sanatçıları korumuştur.

-Kanuni öğreti//m kurumlarının en büyüğü olan süleymeniye medresesi////ni açmıştır.

-SEYDİ ALİ REİS:Denizci,dejniz coğrafyacısı,astronomicidir.

Eserleri:Muhit ve Mirat’l Memalik

-MATRAKÇI NASUH:Kara coğrafyacısıdır.Kanuninin Belgrat seferi hakkında tarihi bilgi verir.Matematik ve tarih alanlarında da çalışmalarda bulunmuştur.

TAKİYUDDİN BİN MEHMET:En büyük Osmanlı astronom ve matematikçisi olarak bilinir.Astronomi çalışmaları onun ile zirveye çıkmıştır.3.Murat’ın izniyle bir rasathane kurdu(1579).Rasathanenin açıldığı günlerde veba salgını çıkar ve bir çok insan ölür.Bunun sebebi  olarak devrin şeyhülislamı rasathanenin açılmasını gösterir.Rasathane bir yıl sonra ‘’uğursuzluk’’ gerekçesiyle yıktırılmıştır.Bu rasathane son gözlemevi olmu

                       ***************OSMANLIDA SANAT***********************

                    ********OSMANLIDA EĞİTİM VE OĞRETİM****

*EĞİTİM ANLAYIŞI;

          Eğitim;Kişinin zihni,bedeni duygusal,toplumsal yeteneklerinin,davranışlarının istenilen doğrultuda           

      geliştirilmesi, ya da ona bir takim amaçlara dönük yeni yetenekler,davranişlar,bilgiler kazandirilmasi 

      yolundaki çalışmaların tümüdür.Öğretim ise;Teşkilatlı ve düzenli olarak,genellikle bir öğretim

      kurumunda(okul vs.) öğretmenler tarafından,öğrencilere,araç-gereç kullanılarak bilgi aktarılması ve  

      oğretilmesi çalışmalarının tümüdür.Öğretim,eğitimin   içinde ve onun bir parçasıdır.Öğretilen şeyler,kişinin

      davranışlarında olumlu değişiklikler meydana getirmişse eğitim haline dönüşürler.

-Osmanlı eğitim sisteminin temeli,eğitim-oğretim kurumlarıyla ile devlete bağlı insan yetiştirmekti.

-İnsan ,bulunduğu mekanda yaşamaya yonlendirilmiştir.

-Okuma yazma halkta zorunlu bir ihtiyaç değildi.

-İnsan bulunduğu mekanda yaşayarak oğrenmek zorundaydı.Çünkü ulaşım ve haberleşme alanında teknoloji yok denecek kadar sınırlıydı.

-Oğretime ve eğitime terbiye ve talim denirdi.

-Askeri sınıfın büyük bir çoğunluğu okuma yazma bilirdi.

-Ulama sınıfı ilimle uğraştığından okuma-yazma,bilgiyi  sürekli ve düzenli olarak kullanma ozelliğine sahipti.

-Türk milletinin tarihten beri ;bilgili,beceriklicesur,dayanışmacıdayanıklı,vefalı ve itaatkar insan tipini hedeflemiştir.

-İslamiyet;in kabulünden sonra bu ozelliklere dindarlıkta eklenmiştir.(Ancak ,dindarlık Türk toplumunda bir kimlik niteliği olarak  algılanmış,yobazlık,baskı vvee   saldırganlık aracı olarak  kullanılmamıştır.Bu bakımdan Türk dindarlığı  samimi duygulara dayalı,sevgi ile beslenen bir dindarlık anlayışıdır.

-Devlet iyi insan,iyi meslek sahibi,mesleğini  iyi yapan,geleneğe bağlı ve itaatkar özelliklere sahip insan tipini hedeflemiştir.18.y.yıldan itibaren çağdaş,idealist insan tipi olarak değişime uğramıştır.

-Avrupadaki teknolojik gelişmeler Osmanliya yansiyinca  Avrupada egitim gorenler devletin 19. Ve 20. Y.yillarinda egitim,ilim,kültür ve sanat alanlarinda kalkinmasinda oncülük ettiler.Boylece toplumun sorunlarina duyarli bir insan tipi oluştu.Bunda ozellikle matbaa  ile birlikte okuma yazmanin yayginlaşmasi da etkili oldu.Okuma yazma askeri sinifla sinirlanmasi kalkti.Sivil egitim ogretim kurumlariyla bati tarzi okullarin açilmasiyla   yayginlaşmiş oldu.

*Osmanlı Eğitim Sistemi:

 Eğitim sistemi  dendiği zaman ise,konunun hem eğitim hem de öğretim boyutunu ele alıp incelemek       

     gerekir.

-Eğitim omür boyu sürer.Planlı ve tesadüfi olur.Kişi ailede,toplumda ve teşkilatlı birimlerde eğitilir.Aile ve çevrede gerçekleşen eğitim planlı değildir.Eğitim birimlerindeki çalışmalar planlı eğitimi meydana getirir.

-Eğitimin -öğretimin temel amacı dinidir.Dindar,,itaatkar,kendi kendine yeterli olan,şevkat li ve dayanişmaci,vefali bedenen ve ruhen temiz insan yetiştirmektir.Egitim buna gore programlanmiştir.

-Eğitim-öğretimde izlenen yöntem;çağın koşullarına göre bir eğitim yöntemidir.Örgün eğitim kurmlarında esas olarak nakilci ve ezbercidir.Halk eğitiminde hem işbaşında eğitim hem de sınıf içi eğitim yöntemini uygulamışlardır.

-Orhan bey zamanında açılan medereseler çok yaygın ve güçlü duruma gelmiş ve toplumu derinden etkilemişlerdir.

-Enderun denilen saray okulunun kurlmasıyla azınlık çocuklarının devlet adamı yetiştirilmesi sağlanmıştır.

-Eğitim-öğretimde yenileşmelere 1773 yılından itibaren başlamıştır.

-Yenileşme önce askeri sonra sivil okullarin açilmasiyla başlamiştir.Fakat medreseler işlevlerini sürdürmüşlerdir.

-Klasik dönemde İlkokul üstündeki örgün  eğitim kurumlarında kızların okumalarına izin verilmemiştir.

-Halk eğitimi modern dönemde de ,eskisi gibi ,ahlakçı yazarlar,şairler ile camiler,kütüphaneler gibi kurumlar tarafından sürdürülmüştür.

-Osmanlı denilen suni(yapay)bir dil gelişmiş ve aydınlarla halkın dili arasında uçurum derinleşmiştir.Bunun  eğitim ve kültür alanında olumsuz etkileri olmuştur.     

*0smanlı eğitim sistemi ikiye ayrılır.

a)Halk Eğitimi(Yaygın)

b)Orgün Eğitim:

-Bütün eğitim kurumları şeyhülislama bağlıydı.Tanzimattan sonra bağlılık sona erdi.

*a)HALK EĞİTİMİ:

-Orgün eğitim dışında kalan eğitime denir.Okullarda vverilen ,kişiyi bir sonraki eğitim birimine veya hayata  hazırlayan ve planlı olarak yürütülen eğitimdir.

-Esnaf,koy ve mahalle halkının eğitildiği kurumlardır.

-Kurumlar;Cami,mescit,darü'l mesnevi,tekke ve zaviyeler,ulema evleri,kahvehaneler, ve Türk ocaklarıdır.

*Camiler:

-Vakıf kuruluşlarıdır.

-Hem ibadet hem de okul  olarak kullanılırdı.

-Kı ,erkek çocukları burada okuma -yazma,dort işlem oğretilirdi.

-Camiler halka ulaşma yerleriydi

-Cami cemaatine tefsir,hadis,fıkıh,ses,hat, ve tezhip hakkında eğitim verilirdi.

-Halk her türlü güncel konuları camilerde gorüşür ve tartışırdı.

*Tekke ve Zaviyeler;

-Tarikat kurumlarıdır.

-Tarikat mensuplarının toplandığı yerlerdir.

-Tekkelerde tefsi,hadis,fıkıh,Arapça, ve Farsca ğretilirdi.

-İslami ve ahlaki bilgiler verilirdi.

-Dışarıdan gelenlerin misafir edildikleri yerlerdi.

-Okçuluk,pehlivanlık,eğitimi yanında tasavvuf,edebiyat ve müzik gibi sosyal ve kültürel faaliyetleride yürütürledi.

*Kahvehaneler;

-1555 yılında ilk kahve ist da açılmıştır.

-Birer okul işlevindeydiler.

-İnsanlar arasında bilgi alış verişin yapıldığı yerlerdi.

-Kitapların okunduğu ,kahramanlık destanlarının anlatıldığı yerlerdi.

*ORGÜN EĞİTİM;

-İlk,orta ve yüksek oğretim kurumlarının bulunduğu  eğitimdir..

*İlkoğretim;

-Osmanlıda temel eğitim mahalle mekteplerinde verilirdi.

-Fatih doneminde şehirlerde sibyan denilen mahalle mektepleri açildi.Bunlar ilkokul niteligindeydi.

-Dort ve altı yaş grubunda bulunanlar başlardı.Kız ve erkek karışıktı.

-Çocuklar okula amin alayı denilen torenle ile başlardı.

-Hoca denilen  erkek oğretmenler ders verirdi.Sağlam karakterli,çocukları seven,şefkatli,merhametli ve sorumluluk taşıyan kişilerdi.

-Hocanın oğrenci üzerinde yetkisi çok büyüktü.

-Hocaların maaşını vakıflar karşılardı.

-Tanzimattan sonra hocalara muallim,bayan oğretmenlere de  muallime denmiştir.

-Eğitim karma ve parasızdı.

--Temel dersler:okuma yazma,dini bilgiler,Arapça ve Farsça idi.Musiki ve hat yazma eğitimi de verilirdi

(meşhur bestekarlardan Ismail dede(dede efendi)  ile Haci Arif Bey  sibyan da okurken dikkat çekmişler ve musiki egitimine tabi tutulmuşlardir)..

-Padişah 2. Mahmut Ilkogretimi mecburu yapti(yalniz istanbul için).

-1847'de sıbyan Talimnamesi yayınlanarak ilkoğretim 4 yıl oldu.

-Oğencilerin okula devam etmesi mecburiyeti getirildi.

-1869'da Maarif-i Umumiye  Niamnamesi ile her koy ve mahallede sıbyan mektebi açılması kararlaştırldı.Boylece ilkoğretim ülkenin dort bir yanına yayıldı.

--Tanzımattan sonra Avrupa orneği yeni ilkoğretim okulları açıldı.

-İptidailer,rüştiyeyeler(ortaokul) açıldı.

*ORTA VE YÜKSEK OĞRETİM;

-Kurumlar:Medreselerdir.

-Medreseler müftü,kadı,müderris,doktor,astronom,matematikçi ve din bilginleri başta olmak üzere osmanlı aydınlarını yetiştirirdi.

-Medreselerde okutulan dersler:Kur'an,hadis,fıkıh,kelam(islam felsefesi)tefsir(Kur'anın açıklaması),siyer(Hz Muhammed'in hayatı) ile pozitif bilimler(kimya,matematik,tıp,tarih,,coğrafya,felsefe ve astronomi) dir.

-Müderris:Medreselerde ders veren hocadır.

-Muid:Müderris'in yardımcısına denirdi.

-Medrese oğrencilerine danişmend,softa(suhte) denirdi.

-Medreselerde oğretim parasızdı.Her türlü masrafları vakıflar karşılardı.

-İlk osmanlı medresesi İznikte ,orhan ey zamanında açıldı.

-İlk müderris Davvud-ı Kayseridir.

-Fatih doneminde devrin en mükemmel bilim yuvası olan sahn-seman medresesi açıldı.

-Kanuni doneminde Süleymaniye medresesi kuruldu.Boylece zirveye ulaşildi.

--Osmanlı medreseleri zamanla bozuldular .Bunların nedenleri:

-Poitif bilimlerden uzaklaşildi.

-İlmiye mensuplarında hak etmeyenlerin terfi edilmesi

-Rüşvet ve iltimas ile müderris atanmasi

-Medrese oğrencilerin iş bulamayıp celali isyanlarına katılmaları

-Memuriyet için okunmuş olunmasi.

*Medreselerdeki bozulmanın onüne geçmek için padişah 3.selim ve devrin bilgini koçi bey tedbirler almışlar fakat onleyememişlerdir.

-Tanzimat doneminde devletin açtığı okullara gayri müslim oğrencilerde alınmıştır.

-1869'da Maarif Umumiye Nizamnamesi ile azınlıklara ozel okul açma hakkı tanınmıştır.Bu durum eğitimde ikilik yaratmıştır.

-2.meşrutiyet doneminde medreselerden pozitif bilimler kaldirilmiş,din adami yetiştiren  bir konuma gelmiştir.

-1924 yılında Tevhide-i tedrisat kanunuyla eğitimde ikiliğe son verilmiş çağ dışı kalan medreselere son verilmiştir.

**OSMANLIDA EĞİTİMDE İLK YENİLEŞME HAREKETLERİ(1773-1839)**

-Eğitim-öğretimde yenileşmelere 1773 yılından itibaren başlamıştır.

*-1773-Mühendishane-i Bahri-i Hümayun(Deniz  subay okulu):Padişah 3. Mustafa  tarafindan deniz subayi ve mühendisi yetiştirmek amaciyla açilmiştir.Bu okulun adi Cumhuriyet döneminde Deniz Harp Okulu adini almiştir.

*1793- Mühendishane-i Berri-i Hümayun(Kara  subay okulu):3. Selim döneminde açılan bu okul kara subayı yetiştirmek amacıyla açılmıştır.1.dünya savaşına kadar devam etmiştir.

*1827-Tıphane-i Amire ve cerrahhane-i Mamure (Tıp askeri okulu):2.Mahmut tarafından ordunun doktor ihtiyacını karşılamak için açılmıştır.

*2.Mahmut-Mekteb-i Fünun-ı Harbiye(1834):

Subay okulu(Harp okulu);2. Mahmut kurduğu Asakir-i Mansure-i Muammediye  ordusuna subay yetiştirmek için açıldı.

-1835’de Harp okuluna öğrenci yetiştirmek için askeri liseler açıldı.

-1875-Askeri liselere öğrenci yetiştirmek için askeri ortaokullar açıldı.

*2.Mahmut-İlkoğretim zorunlu yapıldı(1824- 2.mahmut yalnız İstanbul için  ilköğretimi zorunlu yaptı.Süresi 4 yıl olarak belirlendi.).Okuma yazmanın   yaygınlaştırılmasının

gereği resmen kabul   edilmiştir.

*2.Mahmut-Batıya ilk kez öğrenci gönderildi(1830)

**TANZİMAT DÖNEMİNDE EĞİTİMDE DEĞİŞMELER(1839-1876)**

-Çeşit ve sayi olarak pek çok okul açilarak ,örgün egitim geliştirilme yoluna gidilmiş ve çok geliştirilmiştir.

-Rüştiyeler(sibyan mektebinin üzerinde)açildi(1839)

-1839-Lise düzeyinde ,idadiler,sultaniler açıldı.

-1848-Darülmuallimin (Öğretmen okulu):Öğretmenlerin bir meslek okulunda ve bu iş için yetiştirilmesi amacıyla açılmıştır.İstanbul’da açılan bu okulun ilk müdürü Ahmet Cevdet Paşadır.

-Darülmaarif:1849 ‘da Rüştiyelerle Darülfünun arasinda ki kademede,bugünkü liselerin dengi sayilabilecek  ve ayni zamanda devlet memuru yetiştirmek için açildi.

-Darulfünun açıldı(1870-üniversite)

-1859’da Mekteb-i Mülkiye(bugünkü Siyasal Bilgiler Fakültesi-Ank.)

-1868-Galatasaray Sultaniyesi(Bugünkü Galatasaray Lisesi)

-1869’da Maarif-i Umumiye Nizamnamesiyle sıbyan mektepleri mekteb-i İptidaiye (ilkokul)adını aldı.  

-Kızlar ilkokul üzerinde  (Rüştüye düzeyinde)öğrenim görmeye başlamışlardır.

-1870’de  kız rüştiyelerin açılmasıyla, bayan öğretmen yetiştiren Darülmuallimat okulu açıldı.

-Mesleki ve teknik eğitimin temelleri atılmıştır.